Amazonia (2013)

Regie: Thierry Ragobert | 82 minuten | documentaire, avontuur

Hoewel het Braziliaanse Amazonewoud door houtkap helaas jaarlijks een stukje in omvang afneemt, blijft dit fraaie stuk groene wildernis een van de belangrijkste en meest tot de verbeelding sprekende natuurgebieden op aarde. Het Amazonewoud fungeert als een gigantische groene long die koolstofdioxide absorbeert en zuurstof uitstoot, maar is tevens een van de soortenrijkste gebieden ter wereld. Naar schatting herbergt dit unieke ecosysteem zo’n tien procent van alle dier- en plantensoorten ter wereld, een ongekende diversiteit die in de praktijk uitmondt in een complex scala aan ecologische dwarsverbanden, voedselketens en symbiotische relaties tussen verschillende soorten. In ‘Amazonia’ zien we het Braziliaanse Amazonewoud door de ogen van een bruine kapucijnaap (Cebus apella). Het in gevangenschap opgegroeide aapje wordt in de metropool Rio de Janeiro op het vliegtuig gezet, maar belandt in de jungle als de piloot in een zware storm terechtkomt en neerstort. Onze hoofdrolspeler wordt uit zijn kooi bevrijd door een stel nieuwsgierige neusberen en leert gaandeweg zijn nieuwe thuis kennen. Hij zal moeten leren om zich staande te houden in dit uitgestrekte gebied, waar overal gevaren op de loer liggen. De kleine held moet niet alleen zijn wilde en zeer intelligente soortgenoten trotseren, maar ook diverse enge roofdieren en giftige planten. Het wordt een lange, fascinerende reis in dit ongekende universum, dat vaak weelderig en van een adembenemende schoonheid is, maar ook vreemd en uiterst vijandig kan zijn.

Het maken van ‘Amazonia’ was een complexe, tijdrovende en behoorlijk arbeidsintensieve klus. De productie vereiste heel wat intensief veld- en montagewerk, vooral omdat de nodige illustere en lastig vindbare diersoorten zoals de jaguar, anaconda, harpij, orinocodolfijn, koningsgier en reuzenmiereneter hun opwachting maken in ‘Amazonia’. Bovendien kostte het ook veel tijd om de steracteurs van deze productie, veertig uit de wereld van de clandestiene dierenhandel geredde  kapucijnapen, te laten wennen aan het afgeschermde deel van het Amazonewoud waar de aapjes werden gefilmd. Maar het resultaat is dan ook navenant. Het kapucijnaapje dat de hoofdrol speelt, steelt gelijk het hart van de kijker en neemt je mee op een fraaie en bij vlagen zelfs visueel exuberante avonturentocht door een van de wonderlijkste gebieden op aarde. Vanaf het moment dat de aap zijn eerste voetstappen zet in het oerwoud, verlaat je in elk geval geestelijk bijna anderhalf uur lang je bioscoopstoel en word je meegezogen in een groene wildernis die wemelt van het leven, een tropisch natuurparadijs dat het thuis vormt van kruipende, lopende en vliegende levensvormen in alle soorten en maten. Onze protagonist wordt geconfronteerd met voor hem onbekende en behoorlijk angstaanjagende dieren zoals flinke vogelspinnen, een lange en moddervette anaconda, een op apenvlees verzotte harpij en een hongerige jaguar. Expliciete beelden van roofdieren die hun prooi buitmaken ontbreken in ‘Amazonia’, waardoor de film vermoedelijk ook voor de wat jongere kijkers met een voorliefde voor beestjes en natuur een traktatie is. Sterker, door het ontbreken van een vertelstem is het ook leuk om jezelf eens te testen en na te gaan hoeveel dieren uit de film je correct op naam kunt brengen.

Het 3D-perspectief voegt in ‘Amazonia’ zeer zeker iets toe. Het maakt de panorama’s net wat grootser en de scènes in het hart van de woud en tussen de boomtoppen juist een stukje intiemer. De eenzame harpij die vanuit zijn hoge tak met een strenge blik de jungle overziet, een moederluiaard en haar baby die het hogerop zoeken en onze dappere kapucijnaap die vanuit een tak neerkijkt op een etende, knorrende en snuivende tapir, het zijn taferelen waar een driedimensionale aanpak uitstekend tot zijn recht komt en helpt om de kijker het gevoel te geven daadwerkelijk eventjes deel uit te maken van de ongerepte wereld op het scherm. De beelden van het vliegtuig dat in een storm belandt komen wat minder goed uit de verf in het gekozen format, maar beslaan slechts een zeer bescheiden deel van de film.

Te midden van al het moois dat de kijker krijgt voorgeschoteld, zijn het de kapucijnapen die de show stelen. Dankzij hun veelzijdige gezichtsexpressies, uitgebreide arsenaal aan kreten en geluiden, diepgewortelde sociale banden en zichtbare intelligentie zijn het interessante en soms vertederende dieren die bij uitstek geschikt zijn om een gedramatiseerde natuurdocumentaire als ‘Amazonia’ te dragen. De film neigt soms (veelal onbewust) een beetje naar antropomorfisme, maar dat heeft natuurlijk ook met de gekozen hoofdpersonen te maken. Kapucijnapen zijn nu eenmaal net als mensen primaten en vertonen dus ook veel gedragstrekjes waarin we onszelf herkennen. De vernietiging van het regenwoud wordt in ‘Amazonia’ slechts summier, maar wel op zeer krachtige wijze aangekaart. Op een gegeven moment komt onze hoofdrolspeler terecht in een gekapt stuk regenwoud. De tegenstelling tussen deze ecologische woestenij vol kale grond en levenloze houtstompjes en het weelderige, enorm soortenrijke regenwoud dat het decor vormt voor de rest van de film is zo groot en krachtig dat een beeld in dit geval meer zegt dan duizend woorden.

‘Amazonia’ is een fraaie, meeslepende reis naar een van de mooiste plekken op aarde, een prent bovendien die voor jong en oud genietbaar is. Door de beelden te laten spreken, maakt regisseur Thierry Ragobert bovendien op impliciete wijze duidelijk hoe zuinig we moeten zijn op het complexe jungleparadijs dat het Braziliaanse Amazonewoud is.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 19 december 2013
DVD-release: 9 april 2014