Arabian Nights Volume 1: The Restless One – As Mil e Uma Noites: Volume 1, O Inquieto (2015)

Regie: Miguel Gomes | 125 minuten | drama | Acteurs: Crista Alfaiate, Miguel Gomes, Marie Rueff, Bruno Bravo, Rogério Samora, Dinarte Branco, Américo Silva, Carloto Cotta, Diogo Dória, Adraiano Luz, Basirou Diallo, Luísa Cruz, Cristina Carvalhal, Chico Chapas, Tiago Fagulha, Susana Afonso Lopes, Louison Tresallet

‘Arabian Nights Volume 1: The Restless One’ is het eerste deel van drie lange speelfilms van de Portugees Miquel Gomes. De film gebruikt de vertelstructuur van de verhalen van 1001 nacht om te vertellen over het Portugal tijdens de economische crisis. Specifieker: het Portugal dat lijdt onder de bezuinigingseisen van de Europese financiële instellingen.

En nu wordt het ingewikkeld.

Aan de verhalen gaat een korte documentaire vooraf, die handelt over zowel de sluiting van een scheepswerf als over de vernietiging van een wespenkolonie als over de artistieke beslommeringen van regisseur Miquel Gomes. De stemmen van de arbeiders en de wespenverdelgers klinken onder de beelden van scheepswerf en wespennesten. Maar om het de kijker lastig te maken gaan de woorden soms over beelden die nog moeten komen of al geweest zijn. Dus horen we over wespen terwijl we kijken naar een schip. En omgekeerd.

Daarna beginnen de echte verhalen en die zijn al helemaal onbeschrijflijk. Zo is er een verhaal over een haan die voor de rechtbank moet verschijnen omdat hij op ongepaste tijden kraait. Gelukkig is er een gerechtsdienaar die hanentaal verstaat, en begeleid door een zingende accordeonspeler bezoekt hij de haan. Het verhaal verspringt dan naar een driehoeksverhouding tussen man, vrouw en brandweervrouw, waarbij de rollen worden gespeeld door kinderen. Die zich ook netjes aan de kijker komen voorstellen. Oh, en dan zijn er ook nog verkiezingen in het stadje, waarbij die haan natuurlijk ook meedoet.

En dat is dan nog het normaalste verhaal.

Ondanks alle malligheid is dit een film die op meerdere niveaus te genieten is. Tussen alle zotteklap door horen we crisisverhalen die ook voor Nederlandse kijkers herkenbaar zijn. De titel indachtig krijgen we mee hoe de wereld en haar bewoners in een fase van rusteloosheid zijn beland, waar weinig zekerheden zijn en iedere dag zijn eigen zorgen baart. Bovendien krijgen in het Pythoneske eerste verhaal de Europese instellingen een veeg uit de pan.

Wat de verhalen in ‘Arabian Nights’ zo bijzonder maakt, is dat de makers zich niks aantrekken van narratieve conventies. Dat begint al bij die gespleten proloog en het eindigt met een aantal documentaire-achtige interviews als pauzenummer bij een verhaal over een nieuwjaarsduik en een ontplofte potvis. Maar ondanks dat je nooit weet waar je aan toe bent, lukt het de makers om de verhalen voldoende samenhang te geven. Zelfs het verhaal van de haan kent zijn eigen (voornamelijk associatieve) logica. En hierdoor blijf je als kijker steeds geboeid zitten kijken.

Dat het ‘Arabian Nights’ niet ontbreekt aan humor moge inmiddels duidelijk zijn. Daarnaast gooit Gomes regelmatig de filmische trucendoos open en zijn de beelden vaak wonderschoon. Deze combinatie van kunstwerk en kermisattractie is een klein feestje voor de avontuurlijk ingestelde filmliefhebber. En een opgave voor de recensent van dienst.

Henny Wouters

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 maart 2016
DVD-release: 19 mei 2016