Contractpensions – Djangan Loepah (2008)
Regie: Hetty Naaijkens-Retel Helmrich | 80 minuten | documentaire
De oudere Indische generaties zullen zich de tijd dat zij als repatrianten in Nederland werden opgevangen in soms erbarmelijke omstandigheden, nog goed herinneren. Ze werden opgevangen in de zogeheten contractpensions. Veelal waren dat kleine kamertjes waar ze met hele gezinnen moesten verblijven, sommigen verbleven zelfs in voormalig doorgangskamp Westerbork. In het andere uiterste geval verbleven gezinnen in Paleis ’t Loo. De film ‘Contractpensions – Djangan Loepah’ laat zien hoe de Indische mensen dit ervaren hebben en hoe zij behandeld werden door de staat en door de mensen om hen heen. Herkenbaar voor de mensen die het mee hebben gemaakt, en een openbaring voor de rest van Nederland.
De documentaire ‘Contractpensions – Djangan Loepah’ is het regiedebuut van Hetty Naaijkens-Retel Helmrich. Zij produceerde met haar productiebedrijf Scarabee films al verschillende films die ook in de prijzen zijn gevallen zoals ‘De stand van de zon’ en ‘De stand van de maan’. ‘Contractpensions’ is een soort familieproject geworden. De broer van Hetty Naaijkens, Leonard Retel-Helmrich deed het camerawerk. Haar man, Joris Naaijkens, deed de productie en haar zoon Jasper heeft de montage voor zijn rekening genomen.
‘Djangan Loepah!’ betekent letterlijk ‘Niet vergeten!’ Dit was een boekje dat de repatrianten die in Nederland kwamen kregen van de overheid. Het zou hen moeten helpen om te integreren in Nederland. Bij het zien van dit boekje wordt duidelijk dat de mensen in die tijd niet gewend waren aan ‘vreemdelingen’. En dat zij zich al helemaal niet verdiept hadden in het gebied waar zij vandaan kwamen. Dat ze eigenlijk net zo Nederlands waren als ieder ander, leken de mensen niet te beseffen en dat zorgde voor bizarre situaties en conflicten.
Omdat Hetty zelf afstamt van een Javaanse moeder en een Nederlandse vader, staat zij dichtbij het onderwerp. Ze heeft zelf in een contractpension gezeten en weet door deze ervaring het vertrouwen op te wekken van de mensen die ze interviewt. De mensen zijn heel erg eerlijk en open tegen haar, misschien ook mede doordat de cameraman weet hoe hij zich zo onzichtbaar mogelijk kan opstellen. De mensen die geïnterviewd worden zijn stuk voor stuk spontane mensen, die op een leuke manier kunnen vertellen, waardoor de film geen moment saai wordt, ook niet voor de mensen die niet thuis zijn in deze geschiedenis. Ondanks het serieuze onderwerp valt er genoeg te lachen bij deze documentaire. De grappige interviews worden afgewisseld met wat serieuzere en soms ook sentimentele herinneringen. De oude archiefbeelden van Nederlands-Indië van voor de oorlog zorgen voor de nodige afwisseling. En zoals het een goede documentaire betaamt, wordt ook de andere kant van het verhaal belicht. Want niet alle Indische mensen die in die tijd naar Nederland verhuisden hadden het slecht. Sommige mochten bij de koningin logeren in Paleis ’t Loo. Sommige mensen moesten alle kosten van hun verblijf in de kleine kamertjes terugbetalen aan de Staat, anderen hoefde dat niet. En dan is er ook nog het verhaal van de eigenaars van de Contractpensions. Behandelden zij hun gasten echt zo slecht of valt dat allemaal wel mee? En weten zij eigenlijk wel wat er allemaal speelde? Omdat Hetty Naaijkens-Retel Helmrich ook de andere kant van het verhaal laat zien blijft de documentaire objectief maar door de slimme montage sluimert toch duidelijk de mening van de maakster erdoorheen. En dat mag ook, dat maakt het verhaal juist levend en wordt het niet een opsomming van feiten en interviews.
Dankzij de snelle montage en de leuke interviews is ‘Contractpensions – Djangah Loepah’ een uitstekende documentaire geworden. Er wordt een duidelijk en nog altijd actueel onderwerp behandeld op een leuke, vlotte manier dat voor iedereen te volgen is en ook voor iedereen interessant is. Enig minpuntje is het camerawerk wat af en toe iets te rommelig is. Er wordt veel gewisseld van perspectief en het inzoomen op een oog van één van de geïnterviewden is overbodig en wekt een kleine irritatie op. Verder is er niets aan te merken op deze documentaire en zou het best eens zo kunnen zijn dat ‘Contractpensions’ het nieuwe grote succes wordt van Scarabee films.
Eveliene Sanders