Effi Briest (2009)

Regie: Hermine Huntgeburth | 121 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Julia Jentsch, Sebastian Koch, Juliane Köhler, Barbara Auer, Misel Maticevic, Margarita Broich, Rüdiger Vogler, Thomas Thieme, André Hennicke, Thilo Wedell, Heike Warmuth, Mirko Lang, Carina N. Wiese, Sunnyi Melles, Arndt Schwering-Sohnrey, Petra-Maria Cammin, Ludwig Blochberger

Ga er maar aanstaan: een standaardwerk uit de Duitse literatuur verfilmen, die nota bene al vele malen filmisch is bewerkt, waarvan één versie nota bene van de gelauwerde regisseur Rainer Werner Fassbinder is. Toch ging Hermine Huntgeburth de uitdaging aan. Ze zag nog genoeg potentie in het boek om zich aan vast te klampen en haar eigen waarde aan het verhaal te geven. Ook al zorgt de nieuwe focus niet per se voor de beste interpretatie, de film is wel degelijk het kijken waard in zijn eigen recht. De aankleding en sets zijn prachtig en nemen je effectief mee in de sfeer van de negentiende eeuw en de acteurs, vooral hoofdrolspeelster Julia Jentsch, weten met hun ingeleefde spel de film tot het einde toe boeiend te houden. Dat de psychologie van de film of de personages tenslotte wat teleurstelt in zijn ontwikkeling en diepgang valt helaas te betreuren, maar het is niet genoeg om de film te doen zinken. ‘Effi Briest’ is uiteindelijk misschien geen vlekkeloze, maar desalniettemin een onderhoudende film geworden.

Filmmaakster Huntgeburth stortte zich eerder met ‘The White Masaï’ op een waar gebeurd verhaal over een Duitse toeriste stortte die op vakantie in Afrika verliefd werd op een Masaïstrijder en daar een bestaan besloot op te bouwen. De film bleek uiteindelijk een pleidooi voor de vrijgevochten vrouw te zijn. De vrouw die zich niet kan neerleggen bij een sterk patriarchale samenleving waar zij nauwelijks iets te vertellen heeft. Het lijkt een parallel te zijn met het verhaal van Effi Briest, of in ieder geval de invalshoek die Huntgeburth heeft gekozen. Ze klampt zich bij haar bewerking van de roman van Theodor Fontanes Roman aan de onderdrukking die Effi ondervindt in het huishouden van Baron von Intstetten, en ziet in haar affaire met de zwierige majoor Crampas, een mogelijkheid tot emancipatie en (seksuele) zelfontdekking. Op zich geen heel slecht idee, maar de uitwerking laat enigszins te wensen over.

Om te beginnen is de beklemming die Jentsch voelt in het huis van de baron wel van haar gezicht af te lezen, maar er is niet genoeg op plotniveau aanwezig dat de ernstige weerslag op haar psyche bevredigend uitlegt. Sterker nog, de expliciete pogingen die gedaan worden om haar gevoelens tastbaar te maken voor de kijker, doen de film gekunsteld overkomen en vormen een stijlbreuk met de rest van de vertelling. De baron schijnt namelijk van spookverhalen te houden en hangt een verhaal op aan Effi over de vorige bewoner van het huis, een Chinees die zijn vrouw vermoedelijk heeft vermoord. Vervolgens krijgt Effi ’s nachtmerries en beeldt ze zich in dat er in de kamer boven haar slaapkamer gedanst wordt door de Chinees en zijn vrouw en hij haar wat aandoet. Door deze scènes lijkt de film periodiek te veranderen in een bovennatuurlijke thriller en doet het beoogde verhaal over de verstikking binnen een relatie en de onderdrukking van de vrouw juist geweld aan. Beter was het geweest om, bij gebrek aan een beter alternatief, de uitdrukkingen van Jentsch gewoon het werk te laten doen. Die suggereren genoeg over haar mentale staat of moedigen de kijker aan om zijn verbeelding te gebruiken. En wanneer Effi dan eindelijk haar seksuele ontluiking meemaakt, en voor het eerst een orgasme ervaart – door toedoen van majoor Crampas – is de dialoog wat soap-achtig, waardoor de scène eerder doet denken aan een boeketreeksromannetje. (“Dat gevoel, wat is dat? Is dat Liefde?” – “Dat is vrijheid”. – “Oh, nog een keer…”). Tenslotte is het einde, dat wat positiever en hoopvoller is dan in de roman, wat modern in zijn “girl power”-houding, en tonen haar ouders zich wat wisselvallig in hun gedrag, waardoor de tragiek van het verhaal wat aan kracht inboet.

Toch kun je als kijker de film veel vergeven en dit is grotendeels te danken aan actrice Julia Jentsch, bekend uit ‘Sophie Scholl’, die de film, of in ieder geval haar personage, praktisch voortdurend interessant uit. Ook al blijkt de psychologische diepgang uiteindelijk wat tegen te vallen, er blijft toch altijd de suggestie of hoop dat er zich meer afspeelt of gaat spelen. Sebastian Koch doet het ook goed als de baron, al is zijn gedrag wat moeilijk te peilen. Huntgeburths poging tot het vertellen van een verhaal van psychologische, seksuele bevrijding is er een om te prijzen, en als kijker wil je ook degelijk dat Effi erin slaagt om zich te bevrijden en een gelukkig bestaan op te bouwen met haar dochter, eventueel zonder de baron. De tragiek is zeker voelbaar, al had het op verschillende vlakken sterker kunnen zijn. Dit tragische kostuumdrama heeft potentie die helaas niet volledig benut wordt, maar die gelukkig door een bekwame cast en crew – met name Julia Jentsch – nog net van de middelmaat gered wordt.

Bart Rietvink

Waardering: 3

Bioscooprelease: 25 juni 2009