El Chacal de Nahueltoro – The Jackal of Nahueltoro (1969)

Regie: Miguel Littin | 95 minuten | drama | Acteurs: Nelson Villagra, Shenda Román, Héctor Noguera, Luis Alarcón, Rafael Benavente, Roberto Navarrete, Marcelo Romo, Rubén Sotoconil, Pedro Villagra

De Chileen Miguel Littin behoorde tot een groep jonge filmmakers die eind jaren 60 naam maakte met geëngageerde films over de mistanden in hun vaderland. Ondanks de relatieve rijkdom was de welvaart in Chili niet eerlijk verdeeld en vele Chilenen leden gebrek. Tot vreugde van de filmmakers werd in 1970 de socialist Salvador Allende verkozen tot president. In 1973 werd hij na een bloedige staatsgreep alweer afgezet, waarna Chili jarenlang zuchtte onder het schrikbewind van generaal Augusto Pinochet. Met de vrijheid was het voorlopig gedaan.

‘El Chacal de Nahueltoro’ van Littin stamt nog uit de periode dat de vrijheid voor filmmakers ongekend groot was. Het is niet moeilijk aan dit werk de linkse sympathieën van de regisseur te herkennen. ‘El Chacal de Nahueltoro’ verdedigt het typisch linkse idee dat misdaad in direct verband staat met een gebrek aan educatie. De landloze boer José moordt een heel gezin uit, niet alleen vanwege de constante armoe maar vooral omdat hij niet beter weet. Helaas wordt dit idee in de film nooit overtuigend uitgewerkt. De hedendaagse kijker zal in José vooral een pathologisch geval herkennen die eerder toe is aan medicinatie dan aan huiswerk.

Het tweede thema van de film, de onmenselijkheid van de doodstraf, wordt veel overtuigender uitgewerkt. Hiervoor gebruikt Littin het meest eenvoudige middel. Hij laat minutieus de voorbereidingen zien die aan de tenuitvoerlegging vooraf gaan. Het oprichten van de executieplaats, de komst van de doodskist, het oefenen van het executiepeloton. De wreedheid van de straf en de rationele, kille voorbereiding, komen aan als een moker en hebben nog niets aan actualiteit verloren. Bovendien is het dieptragisch dat José in de gevangenis leert lezen en schrijven terwijl hij ten dode is opgeschreven. Dat hij nu zijn eigen doodvonnis kan lezen en ondertekenen is bepaald geen troost.

Dit alles is gefilmd in een documentairestijl die zwaar leunt op het Italiaanse neorealisme, zodat ‘El Chacal de Nahueltoro’ in visueel opzicht niet al te ouderwets aandoet. Veel gedateerder is de muziek, die in die tijd vast heel modern was maar waar je nu lichtelijk nerveus van wordt. De acteerprestaties houden niet over en het realisme is van het soort waar een lijk nog duidelijk beweegt en tien kogels nog geen druppeltje bloed doen vloeien.

Ondanks die minpuntjes is ‘El Chacal de Nahueltoro’ nog altijd prima te genieten. Zeker als je de film in historisch perspectief plaatst en je ook nog eens weet dat het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. Tegelijk stemt de film ook wat weemoedig. Hoewel het mensbeeld dat hier wordt gepresenteerd misschien wat naïef is, ademt ‘El Chacal de Nahueltoro’ een idealisme dat in de 21 eeuw zo goed als uitgestorven is.

Henny Wouters