Eros plus massacre – Erosu purasu Gyakusatsu (1969)
Regie: Yoshida Kiju | 158 minuten | drama | Acteurs : Mariko Okada, Toshiyuki Hosokawa, Yûko Kusunoki, Kazuko Ineno, Etsushi Takahashi, Daijiro Harada, Taeko Shinbashi, Ejko Sokutai, Masako Yagi
‘Eros plus Massacre’ is een duidelijk voorbeeld van de Japanse New Wave. Deze New Wave, van de late jaren 50 tot de jaren 70, is grotendeels te vergelijken met de Franse Nouvelle Vague, hoewel er tussen beiden een wezenlijk verschil is hoe de nieuwe ontwikkelingen zijn ontstaan. In Frankrijk ontstond dit buiten het bestaande systeem om, terwijl het zich in Japan binnen het bestaande systeem ontwikkelde.
In de New Wave, waarin onder meer Shohei Imamura en Nagisa Oshima regisseurs en beoefenaars van het genre zijn, werd de traditionele Japanse cinema losgelaten en nieuwe ideeën verkend. Er kwam meer ruimte voor het erotische, een meer experimentele manier van filmen en er werd gespeeld met het concept van tijd en ruimte. Yoshida Kiju zegt in een interview met het Museum of Moving Image ‘een film gaat niet over wat ik het publiek zeg dat het moet zien, maar over dat wat het publiek zelf ziet en ontdekt. Omdat de beelden die ik creëer onafhankelijk van mij worden en zelf een leven gaan leiden, staat het publiek vrij om een scène als fantasie of flashback te interpreteren, zelfs wanneer ik dat zelf nooit zo bedoeld heb’.
‘Eros Plus Massacre’ is het ultieme werk van Yoshida Kiju, een uitzonderlijke mix van een opkomende vrije houding in seksualiteit, een experimentele verhaallijn en een zeer strakke cameravoering waardoor veel scènes in gestileerde zwart-wit shots er prachtig uitzien. Veel aandacht wordt ook besteed aan het concept van tijd en ruimte. Aanvankelijk zijn er twee verschillende verhaallijnen, een historische in de jaren twintig (Roaring Twenties in Japan) over de liefde tussen anarchist Sakae Osugi en schrijfster Noe Ito (zoals in veel van zijn films gespeeld door Yoshida’s echtgenote Mariko Okada) en in het heden over onder meer een rebellerende studente en een cameraman die de romance tussen Sakae en Noe naspelen. Al snel wordt duidelijk dat er geen ware scheidslijn is tussen de verschillende verhalen, ze vloeien in elkaar over en vormen een overkoepelend web van romantiek, intrige en afgunst waarbij tijd en ruimte steeds meer door elkaar heen gaan lopen.
In sociaal opzicht ontstaat een grotere vrijheid en de ontdekking om te genieten van het leven, vooral tot uiting gebracht in een andere houding ten opzichte van het huwelijk en relaties en de positie van de vrouw in de maatschappij met als ultieme vraag ‘Is er vrijheid in de schaduw?’. Al in de licht erotische openingsscène wordt duidelijk waar de regisseur heen wil, het loslaten van de traditionele manier om een verhaal te vertellen. Waar in de jaren twintig de discussie vooral over het huwelijk gaat en de eerste mensen die van de traditionele visie afwijken, zien we in het heden een rebellerende studente die zover gaat in het ontdekken van de vrije liefde dat ze gelijk wordt gesteld met een prostituee. De experimentele verhaallijn zorgt voor een bijzondere kijkervaring, met als hoogtepunt het instorten van een traditioneel Japans huis, waar wand na wand als een kaartenhuis omvalt. Het komt bizar over, maar heeft toch ook een grote emotionele impact.
Toch zorgt de nieuwe filmaanpak voor enige verslapping van de spanningsboog. Met zijn drie uur is de film behoorlijk ingewikkeld. Dankzij zijn ellenlange filosofische en politieke discussies die zo ingebakken zit in de politiek-sociale context van zowel de film zelf als de periode waarin Yoshida opgroeide, is het vooral voor de westerse kijker moeilijk te begrijpen is en kan de aandacht niet altijd worden vastgehouden.
Yoshida Kiju speelt met film, dingen zijn vaak anders dan ze op het eerste gezicht lijken en een open geest van de toeschouwer is dan ook noodzakelijk. Zoals Yoshida al zei is het ook bij ‘Eros plus Massacre’ niet het ultieme doel om de film te begrijpen maar om hem te beleven.
Meinte van Egmond