I Am Nojoom, Age 10 and Divorced – Ana Nojoom bent alasherah wamotalagah (2014)

Regie: Khadija Al-Salami | 99 minuten | drama | Acteurs: Reham Mohammed, Ibrahim Alashmori, Husam Alsanabani, Sawadi Alkainai

Ze werd geprezen door niemand minder dan Hillary Clinton en Condoleezza Rice en geldt als een voorvechter voor de rechten van vrouwen en kinderen. Nujood Ali werd als achtjarige (!) uitgehuwelijkt aan een man van in de dertig. In haar thuisland Jemen bestaat geen wet die kindhuwelijken verbiedt, noch een die een minimale huwelijksleeftijd voorschrijft. Volgens traditioneel gebruik is het dus geoorloofd dat een oudere man trouwt met een meisje van acht. Nujood weigert zich echter als echtgenote te gedragen. Na meermaals door haar echtgenoot te zijn verkracht en door haar schoonfamilie te zijn mishandeld, weet Nujood te ontsnappen aan de tirannie van haar man, om vervolgens een scheiding aan te vragen. Haar zaak is baanbrekend geweest in de Arabische wereld en het boek dat ze schreef naar aanleiding van haar zaak, werd in meerdere talen vertaald. Bovendien zijn sinds zij haar verhaal deed, meerdere kindhuwelijken geannuleerd. Haar succes heeft echter ook een keerzijde. De opbrengsten van haar memoires waren bedoeld om haar opleiding mee te betalen – Nujood droomt ervan advocaat te worden – maar omdat ze nog zo jong is, kreeg haar vader het geld van de uitgever, en die gebruikte het om nóg twee vrouwen te kopen (!). Hij regelde daarnaast een huwelijk voor zijn andere dochter, Haifa. De Jemenitische overheid pakte bovendien Nujoods paspoort af, zodat ze niet meer in het buitenland ‘negatieve publiciteit’ voor haar vaderland kan genereren.

Khadija al-Salami is een van de eerste vrouwelijke filmmakers uit Jemen, die zich met name richt op het maken van documentaires. Zij liet zich door Nujood en haar relaas inspireren tot het maken van haar allereerste speelfilm ‘I Am Nojoom’ (officieel ‘I Am Nojoom, Age 10 and Divorced’) uit 2014. Nojoom, wat ‘verscholen’ betekent, is de oorspronkelijke naam van Ali. Na haar gang naar de rechtbank veranderde ze haar naam in Nujood, ‘sterren in de hemel’. Het verhaal wordt in zijn geheel verteld vanuit het perspectief van Nojoom (een overdonderende Reham Mohammed). Wanneer haar oudere zus wordt verkracht, verkoopt haar vader (Ibrahim Alashmori) eerst zijn dochter aan haar verkrachter. Daarna doet hij zijn land en vee in de uitverkoop en verhuist het gezin om de familie-eer te bewaken. Het gezin gaat naar de stad, maar heeft nauwelijks genoeg geld. Om kosten te drukken wordt Nojooms broer (Husam Alsanabani) naar Saudi-Arabië gestuurd en wordt Nojoom zelf verkocht aan een veel oudere boer (Sawadi Alkainai), die met haar zal trouwen. Ze heeft geen idee wat het huwelijk inhoudt – op haar huwelijksdag rent ze weg om buiten te gaan spelen… – en de realiteit blijkt erger dan haar kwaadste dromen. Al-Salami houdt de gruwelijkheden van de verkrachting buiten beeld, maar de suggestie is zo mogelijk nóg huiveringwekkender dan beelden hadden kunnen zijn. Dat heeft zeker ook te maken met de realistische manier van filmen waar ze voor gekozen heeft.

Al-Salami koos ervoor om het verhaal te vertellen vanuit een flashback. De focus ligt niet alleen op het afschuwelijke lot van meisjes die vastzitten in een kindhuwelijk, maar ook op de heroïek die Nojoom aan de dag legt door zich niet zomaar neer te leggen bij de situatie, maar het heft in eigen hand neemt. Al-Salami – zelf ook tot een huwelijk gedwongen toen ze elf jaar was – schetst bovendien de situatie vanuit de cultuur en de tradities. De mannen in deze film zijn niet zozeer harteloze monsters, maar ze zitten vastgeroest in het heersende systeem en zijn te dom en te lafhartig om daarvan af te wijken. Hun eigen eer en trots, en die van de familie, willen ze kosten wat het kost hoog houden. Dat is dan ook de conclusie waar de regisseur naartoe werkt: ze wijst de beschuldigende vinger naar de samenleving die deze gruwelijke praktijken in stand houdt, louter omdat het tradities zijn. Zelfs de ruimdenkende rechter (Adnan Alkhader) valt het zwaar deze ‘complexe’ zaak te beoordelen. Het contrast tussen de afschuwwekkende gebeurtenissen en de prachtige fotografie van Victor Credi, die een dromerige schoonheid laat zien, onderstreept dat Jemen een land is met vele gezichten. Al-Salami koos er bewust voor Nojooms verhaal te verwerken tot een speelfilm, en geen documentaire, omdat dit haar de nodige artistieke vrijheid zou geven. Het gevolg hiervan is dat de dramatiek die aan dit verhaal kleeft geregeld flink wordt uitgemolken.

Hoewel Al-Salami soms net iets te veel doorslaat naar melodrama, en soms wat voorspelbaar is in de manier waarop ze een en ander in beeld tracht te vangen, is ‘I Am Nojoom’ een authentieke verfilming die niemand onberoerd zal laten, over een uitzonderlijk moedig meisje dat een inspiratiebron werd voor velen. Hier wordt de koe zonder enig aarzelen bij de hoorns gevat. Nojooms verhaal is er absoluut een dat aan een zo groot mogelijk publiek verteld moet worden, en zonder dat er om de hete brij heen wordt gedraaid. Wat dat betreft is Khadija al-Salami, land- én lotgenote van haar hoofdpersoon, de aangewezen persoon om dit verhaal te verfilmen.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

‘I Am Nojoom, Age 10 and Divorced’ draait in november 2015 in de filmtheaters, in het kader van Movies that Matter On Tour.