Miller’s Crossing (1990)
Regie: Joel Coen, Ethan Coen | 115 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Gabriel Byrne, Marcia Gay Harden, John Turturro, Jon Polito, J.E. Freeman, Albert Finney, Mike Starr, Al Mancini, Richard Woods, Thomas Toner, Steve Buscemi, Mario Todisco, Olek Krupa, Michael Jeter, Lanny Flaherty
De meeste mensen zullen de gebroeders Joel en Ethan Coen kennen van films als ‘The Big Lebowski’ of het veelgeprezen ‘Fargo’. ‘Miller’s Crossing’ is een van de minder bekende eerdere werkjes van de broertjes. Een film die direct al aangeeft hoe veelzijdig deze mannen zijn. Na het maken van de thriller ‘Blood Simple’ (1984) en de comedy ‘Raising Arizona’ (1986), wagen ze zich met ‘Miller’s Crossing’ namelijk aan het misdaad-/gangstergenre. Naar eigen zeggen wilden Joel en Ethan ‘een mooie film over mannen met hoeden’ maken. En dat is ze uitstekend gelukt.
In een stadje aan de Amerikaanse oostkust, ten tijde van de drooglegging, heeft de Ierse gangsterbaas Leo (Albert Finney) de touwtjes stevig in handen; zelfs de burgemeester en politie heeft hij in zijn zak. Als oplichter Johnny Caspar (Jon Polito) bij Leo komt om hem te vragen om een stokje te steken voor de praktijken van kruimeldief Bernie Bernbaum (John Turturro) weigert Leo om hulp te bieden. Dit heeft alles te maken met het feit dat de zus van Bernbaum, Verna (Marcia Gay Harden), de scharrel is van Leo. Tom Reagan (Gabriel Byrne), Leo’s vertrouweling en rechterhand, is het niet met de beslissing van zijn baas eens, maar respecteert deze wel. Caspar is echter laaiend en zweert dat hij het er niet bij zal laten zitten. In de resulterende machtstrijd probeert Tom de vrede te bewaren, maar er is één ding dat hij Leo niet heeft verteld…
‘Miller’s Crossing’ is een intens sfeerrijke film met een verhaal dat misschien bij de eerste keer kijken lastig te volgen is, maar buitengewoon sterk in elkaar zit. Het tempo is bewust zeer rustig gehouden, wat tot gevolg heeft dat het geweld in deze film ook werkelijk gewelddadig overkomt. Dat er alleen woorden worden gebruikt als dat absoluut nodig is, versterkt dat effect alleen maar. Tijdens het schrijven van dit ingewikkelde maffiaverhaal kregen de Coen broers last van een writer’s block. Om dit uit de weg te gaan, besloten ze zich tijdelijk te richten op een ander verhaal, namelijk dat van een schrijver die last heeft van diezelfde kwaal. De titel van dat verhaal is ‘Barton Fink’, waarin opnieuw Turturro de show zou stelen. Behalve Turturro leveren ook Byrne, Finney, Harden en de rest van de cast uitstekende prestaties. Let ook op de kleine maar belangrijke rol van Steve Buscemi.
‘Miller’s Crossing’, gebaseerd op een boek van Dashiell Hamett (‘The Glass Key’, ‘The Maltese Falcon’), is een hommage aan de Amerikaanse film- en literatuurgeschiedenis. De motieven zijn ontleend aan de gangsterfilm van de jaren dertig, die verwant is aan de western, maar zich in een stedelijke omgeving afspeelt. In beide genres staat de strijd tussen orde en chaos centraal. De filmstijl doet ook denken aan de film noir, terwijl Johnny Caspars monoloog aan het begin van de film een citaat is uit de sequentie waarmee ‘The Godfather’ opent. Alleen al het zoeken naar deze referenties zorgt voor ontzettend veel kijkplezier. Wat een geluk dat de film op zich ook een meesterwerk is!
Patricia Smagge
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 8 februari 1991