Nayola (2022)

In 1975, na een vernietigende onafhankelijkheidsstrijd, wist Angola zich los te werken van zijn kolonisator, Portugal. Het bloedvergieten eindigde daar echter niet voor de voormalige kolonie, want het Afrikaanse land raakte onmiddellijk verwikkeld in een destructieve burgeroorlog die tot 2002 zou duren. Niemand ontsnapt aan de impact van een oorlog. Iedereen wordt er door getroffen, andere staten, bedrijven, politici, maar diegene die het hardst wordt geraakt is de doorsnee familie. José Miguel Ribeiro vertelt met ‘Nayola’ zo een verhaal van drie generaties.

We volgen twee tijdlijnen, met drie personages. Ten eerste is er die van Nayola in 1995 gedurende de Angolese burgeroorlog. Ze is op zoek naar haar vermiste man, die al een tijdje mee vecht in de burgeroorlog. Haar zoektocht brengt haar naar slagvelden, verwoeste steden en uiteindelijk de woestijn. Onderweg ontmoet ze een soort jakhals die duidelijk een of andere spirituele kracht is (mogelijk haar man). Het tweede personage is Nayola’s strijdlustige dochter, Yara. Dat verhaal speelt zich af in 2011. Yara is een sterk en rebels meisje, wat duidelijk wordt gemaakt door middel van feministische posters en de typische Che Guevara foto die op haar kamer hangen. Ze gelooft in de kracht van muziek en welke boodschap deze kan overbrengen. De liedjes die ze rapt gaan over de onderdrukking en uitbuiting van de bevolking van Angola, in de hoop deze samen in opstand te brengen. Tot slot is er Lelena, de moeder van Nayola en logischerwijs de grootmoeder van Yara. Lelena’s en Yara’s verhaal spelen zich tegelijkertijd af, aangezien Yara samenleeft met haar grootmoeder. Lelena speelt de typische wijze oudere vrouw. Ze vormt de tegenpool van haar heethoofdige kleindochter en tracht haar op het rechte pad te houden. Ze is een tragisch figuur, aangezien zij veel van haar naasten is verloren gedurende de onafhankelijkheidsstrijd en burgeroorlog. De drie verhalen zijn met elkaar verbonden in een prachtig geanimeerd verhaal.

Dat oorlog een verschrikking is en het ergste in de mens naar boven haalt, is niet nieuw, alleen slaagt ‘Nayola’ er in om dit weer eens duidelijk te maken. De animatiefilm brengt verschillende boodschappen over, maar een van de meest prominente is toch wel nie wieder krieg. In een korte, doch krachtige scène zien we hoe oorlog ons harder kan verdelen dan wat dan ook. Nadat Nayola gevangen is genomen door de andere partij, ontdekt een van haar medegevangenen dat één van hun bewakers zijn neef is. Op het eerste gezicht tonen ze haast spijt en wil de neef zijn oom onmiddellijk bevrijden, maar al snel beschuldigen ze elkaar ervan voor de foute kant te vechten. Je ziet hoe snel het kan gaan.

De film slaagt er heel goed in om het contrast te tonen tussen de vurige jeugd, die overtuigd is dat (revolutionaire) verandering mogelijk is, en de oudere generaties die oorlog hebben gemaakt en hun twijfels hebben. De laatste groep, vertegenwoordigd door de grootmoeder Lelena, heeft in feite hetzelfde doel voor ogen als de jeugd: een betere toekomst. Zij schuwen echter geweld, aangezien zij de effecten van conflict van dichtbij hebben meegemaakt. In een generatie kan veel veranderen en maak je veel mee. Er is altijd één rode draad in onze levens: onze familie.

Een van de weinige spijtige keuzes van ‘Nayola’ is de afwezigheid van cruciale informatie. Wat is er namelijk aan de hand in Angola? We worden nogal in medias res in het verhaal gegooid zonder al te veel bijkomende context. Voor zij die niet veel weten over de geschiedenis of politieke situatie in Angola, laat staan Afrika, is het lastig om in de film te komen en even goed te volgen. Natuurlijk, in veel westerse (oorlogs)films wordt ook niet altijd evenveel context geven, aangezien dat voor velen als basiskennis wordt gezien. ‘Nayola’ vormt dus een mooie opportuniteit om onze horizon te verbreden.

Audiovisueel is ‘Nayola’ eyecandy. De kleurcontrasten zijn zo fel en mooi ingekleurd, dat je met momenten wordt omvergeblazen. Daarnaast klinken de (achtergrond)geluiden haast echt. Zo wordt Nayola in een scène geconfronteerd met drie hyena’s en voor een paar minuten verandert ‘Nayola’ in een horrorfilm, omdat de geluiden die de beesten produceren zo eng klinken. Dit maakt de film des te mooier een aangenamer om naar te kijken. De film duurt welgeteld 83 minuten en elke minuut is de moeite waard!

Nick Majchrowicz

Waardering: 4

Speciale vertoning: Kaboom Animation Festival 2023, Movies That Matter Festival 2023
Bioscooprelease: 13 april 2023