Over glas gesproken (1958)
Regie: Bert Haanstra | 27 minuten | documentaire
Door de grote bekendheid van, en lof over Bert Haanstra’s Oscarwinnende film ‘Glas’ zou je bijna vergeten dat de film niet in die vorm is begonnen en nooit tot stand zou zijn gekomen zonder eens specifieke opdracht van twee glasfabrieken. Sowieso is het makkelijk om de kwaliteiten van die originele opdrachtfilm – die ‘Over Glas Gesproken’ zou gaan heten – over het hoofd te zien. Want het is helemaal geen onaardig werkje geworden. Dit is natuurlijk ook niet zo gek, aangezien de beelden uit zijn filmisch kunststukje vrijwel allemaal gelift zijn uit deze langere promofilm.
Het lijkt voor Haanstra bijna onmogelijk om een dergelijke documentaire, over een productieproces, saai te doen overkomen. Dit is ook te zien in zijn speelfilms. Het begin van ‘Een pak slaag’, bijvoorbeeld geeft een inkijkje in de kinderwagenfabriek waar Kees Brusse’s personage directeur van is, en door Haanstra’s geïnteresseerde, scherpe blik komt de vervaardiging van deze wagentjes op de kijker als iets wonderlijks. Terwijl het allemaal een tamelijk simpel en mechanisch proces is. Het is alsof Haanstra als een kind alles beschouwt. Een kind, dat voor het eerst kennismaakt met fabrieksarbeid en echt overal bovenop wil zitten en alles van dichtbij wil kunnen zien.
Veel interessante close-ups, dus, en shots die altijd to-the-point zijn en vaak ritmisch. En ook al is er hier geen sprake van zo’n briljant huwelijk tussen beelden en muziek als in ‘Glas’ waar het ensemble van Pim Jacobs voor een prachtige sfeerzetting zorgde, is de klassieke muziek in ‘Over glas gesproken’ wel degelijk een mooie aanvulling op de beelden. Daarbij is het onderwerp ook nog eens interessant. De hele vervaardiging van de glazen, van grondstoffen tot eindproduct, is fascinerend om te zien. Hoe bijvoorbeeld een lange slang van glas in een paar soepele bewegingen in een mooie kandelaar verandert, en hoe simpele decoraties of juist hele ingewikkelde afbeeldingen in de glazen gegraveerd worden.
‘Over glas gesproken’ zal voor altijd in de schaduw blijven staan van de prijswinnende film ‘Glas’ die hieruit voort is gekomen, maar dit is begrijpelijk. ‘Glas’ is terecht wereldberoemd geworden en zal altijd een belangrijke plaats in de Nederlandse filmgeschiedenis innemen. Maar dit hoeft niet te betekenen dat ‘Over glas gesproken’ compleet in de obscuriteit verdwijnt. Een film die wellicht in opdracht gemaakt is van een commerciële instelling, maar die zonder meer filmisch en inhoudelijk de moeite waard is.
Bart Rietvink