Recycle (2008)

Regie: Mahmoud al Massad | 78 minuten | documentaire | Acteurs: Abu Amar, Ali Al Azzam, Ahmad Thaher, Abu Baker Al Azam

Troosteloze beelden van Jordanië met meeslepende Arabische muziek op de achtergrond laten ons direct de sfeer voelen die hier onder de bevolking leeft: grauw en uitzichtloos. Toch kun je de schoonheid van deze grauwe bedoening niet ontkennen. Regisseur Mamoud al Massad zet een prachtig straatbeeld neer van onder andere de stad waar de Irakese Al Qaeda leider Zarqawi opgroeide.

De praktijken die Abu Amar samen met zijn zoon Abu Bakr uitvoert blijven vrij onduidelijk. Naast het verzamelen van karton om rond te komen, lijken de twee namelijk nog wel meer missies te hebben. Missies die keer op keer weer uitmonden in uitroepen als : ‘Als God het wil!’ en ‘Vrede zij met je!’

Dat vader niet gelukkig is met de situatie zoals die is, is in ieder geval wel goed te voelen. Er wordt overwegend negatief gepraat over de ellende in het land en hoe het nu toch verder moet. Naast de kartonverzameling bewaart Abu zakkenvol eigen citaten over de Islam, die nooit in boekvorm uitgegeven kunnen worden. Dit laat je beseffen dat deze mensen lang niet zo zwart wit denken als vaak verondersteld wordt. Ook zij hebben kritiek op hun samenleving, maar zien tegelijkertijd in waarom eenheden als een Ji-had of Al Qaeda ontstaan.

De relatie vader-zoon is zeer hecht en meerdere malen krijg je het idee dat de kleine Abu Bakr toch echt de broek aanheeft. Hij mag de auto besturen als hij dat wil, hij krijgt een joekel van een chocolade-ijsje als hij dat wil en hij hoeft geen nieuwe schoenen aan als hij dat niet wil. Het verwende jochie krijgt alles wat zijn hartje begeert, in een wereld waar nog weinig te begeren valt.

Naast de momenten dat zoonlief je best wel aan het lachen maakt met zijn bijdehante opmerkingen doet hij je soms ook allermeest verbazen doordat de kleine geweldenaar die zich in hem lijkt schuil te houden af en toe de kop opsteekt. Zo slaat hij zonder enige gene zijn oudere broer meerdere malen in het gezicht, zegt hij zijn vader een kameel dood te rijden en zien we hem vaker met een (speelgoed?) geweer door het beeld wandelen. Voor ons als kijker zorgwekkend, vader Abu Amar heeft echter andere zorgen aan zijn kop.

Tussen de shots van ‘vader en zoon in de auto’ door zien we een aantal amigo’s van Abu Amar in een onbekende huiskamer hun ideeën spuien over de Jihad, Al Qaeda, de Islam en Moslims. Het is mooi om te merken dat er ondanks de bloedserieuze situatie in hun land, er hier en daar nogal wat geginnegapt wordt door de mannen. Uiteindelijk willen zij natuurlijk ook alleen maar vrijheid en democratie, zeggen ze. Net als ieder ander gezond mens. Wederom wordt ons getoond dat ook zij nadenken over hoe het allemaal beter kan.

De verhoudingen man-vrouw zijn overduidelijk in ‘Recycle’. De uitzonderlijke keer dat de vrouw van Abu Amar in beeld komt zit ze zwaar gesluierd bij de dokter. Ze heeft een miskraam gehad en meent dat dit absoluut niet aan haar man ligt, die heeft immers al acht kinderen bij zijn eerste vrouw. Wat dit toevoegt voor de documentaire kun je je afvragen. Het is een tamelijk ongepaste scène na alle vrij landpolitiek gerichte beelden. Dat een vrouw in Jordanië niet zoveel te vertellen heeft hoeft voor de meerderheid van de kijkers niet meer, en zeker niet op deze manier, helder gemaakt te worden.

Interessant is dat er, als je even niet oplet, vragen aan Amar worden gesteld door de cameraman. Dit geeft de documentaire een extra status van ‘documentaire zijn’, doordat het je ervan verzekerd dat er geen acteerwerk in het spel is. De mate van serieusheid waarmee Amar dan nog eens deze vragen beantwoordt laten helemaal ieder vleugje twijfel aan toneelspel wegebben. Of het dan treurig is om te weten dat het leven in Jordanië er echt zo voor staat of dat je blij moet zijn met de oprechtheid van de documentaire, is natuurlijk de vraag.

De redenen voor de keuze die Amar uiteindelijk maakt om zijn trots te bewaren, blijft voor de kijker een beetje vaag, maar het besef van de keiharde realiteit wordt er niet minder om. In een wereld waar je niet veel meer hebt dan een auto, een kind en bergen karton is het optimisme snel verdwenen. Deze realiteit heeft al Massad zeer goed weergegeven in een intrigerende, leerzame documentaire. ‘God zij met je!’

Jard Diederiks

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 2 oktober 2008