Star Trek Into Darkness (2013)

Regie: J.J. Abrams | 132 minuten | actie, avontuur, science fiction | Acteurs: Chris Pine, Zachary Quinto, Zoe Saldana, Karl Urban, Simon Pegg, Benedict Cumberbatch, John Cho, Anton Yelchin, Bruce Greenwood, Peter Weller, Alice Eve, Noel Clarke, Nazneen Contractor, Amanda Foreman, Jay Scully

Filmmaker J.J. Abrams kun je wel om een boodschap sturen. Zijn ‘Mission: Impossible III’ was een geweldig gecaste actiefilm die liet zien dat er nog meer dan genoeg rek in die filmreeks zat, en zijn reboot van Star Trek – ‘Star Trek’ (‘Star Trek: The Future Begins’) – was een opwindende, humoristische sf-actiefilm, die zowel geschikt was voor ingewijden als voor nieuwelingen, en die het stoffige, wat nerdy imago van de serie volledig van zich af wist te schudden. Twee geslaagde missies op rij dus. Nu is Abrams, vier jaar na zijn eerste Star Trek-avontuur, terug met een vervolg op zijn eerste Trek-film, met de ambitieuze  titel ‘Star Trek Into Darkness’. Maar ook al weet Abrams goed wat werkt en wat niet, en zal hij best een degelijke film hebben geproduceerd, het is natuurlijk niet reëel om te verwachten dat zijn tweede film over de bemanning van de U.S.S. Enterprise hetzelfde niveau heeft als zijn verrassingshit uit 2009. Toch wel! Bereid je voor op een nieuwe verrassing.

‘Star Trek’ was een bijna perfecte zomerblockbuster maar zijn opvolger doet het zelfs nog iets beter. Het zijn veelal dezelfde ingrediënten die ingezet worden – en zelfs sommige actiescènes lijken verdacht veel op scènes uit de vorige film – maar als het allemaal zo kundig gebeurt als hier, en humor, actie en spanning je minstens zo goed als voorheen aan het scherm gekluisterd houden, is er weinig om moeilijk over te doen. Toch lijkt het in het begin allemaal wat tegen te vallen, wanneer zelfs een verhaallijn uit het eerste deel dunnetjes over lijkt te worden gedaan. Wanneer kapitein James T. Kirk (Chris Pine) terecht wordt gewezen door de Starfleet Academy vanwege zijn neiging om alles op gevoel te doen, ook al worden hierbij regels gebroken, en hij zichzelf helemaal opnieuw zal moeten bewijzen als verantwoordelijke kapitein, is het alsof hij weer terug bij af is. Ook lijkt het er even op alsof hij, zoals zoveel (super)helden de laatste tijd, een serieuze identiteitscrisis door zal gaan maken en pas na veel psychologisch graafwerk weer goed in actie zal kunnen komen.

Maar geen zorgen, het is allemaal niet zo erg als het lijkt. Hoewel Kirk zeker een ontwikkeling doormaakt en de relatie met zijn crew – en vooral met de zakelijke Spock – nieuwe vormen aanneemt, gaat hij niet zielig in een hoekje zitten en wordt het ondanks de subtitel “Into Darkness” niet heel duister. Of in ieder geval: niet zwaar op de hand. Intens? Ja. Spannend en dramatisch interessant? Zeker. Maar vrijwel alles gebeurt in de hoogste versnelling, tussen of tijdens veel actie en humor. ‘Star Trek: Into Darkness’ is gewoon een heerlijke blockbuster, met een hoog “fun”-gehalte. De meeste humor komt voort uit de verbale sparpartijtjes tussen Kirk en Spock (Zachary Quinto). Vooral Spock is geweldig, met zijn kalme analytische antwoorden – op een vaak gevoelige vraag – waarmee hij Kirk keer op keer op de kast krijgt. De timing en droogheid van Zachary Quinto’s vertolking zijn gewoon perfect. De interactie tussen deze twee personages is een sterke basis, waarop nog veel vermakelijke films gebouwd worden.

De grootste duisternis is afkomstig van de losgeslagen Starfleet commandant John Harrison, die wraak wil nemen op zijn (ex-)werkgevers. Hij ontpopt zich als een ware terrorist, die na een publieke geweldsdaad vlucht, en het doelwit wordt van Kirk en zijn bemanning. Één van de grootste verbeteringen ten opzichte van de vorige Star Trek-film, is de aanwezigheid van een interessante schurk, werkelijk briljant vertolkt door de Britse theateracteur Benedict Cumberbatch, bekend van de BBC-serie ‘Sherlock’. Wanneer hij zijn mond opendoet, of zelfs maar iemand indringend aankijkt, is het onmogelijk om weg te kijken: hij komt meteen en moeiteloos dreigend over. (Het is niet moeilijk te zien, of liever: te horen, waarom Peter Jackson juist Cumberbatch gekozen heeft om de draak in ‘The Hobbit’ van een stem te voorzien.) Zijn ijzige, krachtige – en zelfs even emotionele – vertolking is ongelooflijk fascinerend en is één van de sterkste punten van de film. Hij geeft zijn personage ook nog eens een interessante diepgang, waardoor je nooit goed weet aan welke kant hij staat en wat zijn ware aard is.

‘Star Trek Into Darkness’ is een actiespektakel in hart en nieren, maar er is ook ruimte voor sociaal-politieke reflectie, wat ook het geval was in de oorspronkelijke serie. Zo is terrorisme een thema, maar vooral ook hoe er met de berechting of vervolging van de (mogelijke) daders moet worden omgegaan. “Eerst schieten en later vragen stellen”, of toch maar iets genuanceerder en diplomatieker te werk gaan? En wat als de terrorist eenmaal gevonden is, en zelfs schuldig is bevonden? Meteen executeren – zoals hij waarschijnlijk verdient – of toch maar voor het gerecht brengen, zoals “het hoort”? Het zijn belangrijke overwegingen, waarvan de verschillende kanten mooi vertegenwoordigd worden door de impulsieve, gevoelsmatige Kirk enerzijds, en de rationele Spock anderzijds. Als de twee noodzakelijke gedachtestromen in ieder mens dat hier over na moet denken. De oplossing is in ieder geval nooit simpel.

Er komen op deze manier wat overpeinzingen voorbij in de film, wat fijn is voor kijkers die iets meer willen bij hun zomerblockbuster, maar dit betekent niet dat het een ingewikkelde film is of dat er alleen maar wordt geouwehoerd: ‘Star Trek Into Darkness’ is een ruimtespektakel als geen ander,  met vele “zwetende handpalmen”- of “punt van de stoel”-momenten, en zal menig kijker met een glimlach van oor tot oor de bioscoop laten verlaten. Er zijn intense vuistgevechten, ‘Star Wars’-achtige achtervolgingen met ruimteschepen, vele nagelbijtende “opstraal”-momenten, ontsnappingen op warpsnelheid, en verschillende confrontatie met onbekende, mogelijk vijandige volken. Veel verklappen zou zonde zijn, maar één van de hoogtepunten is een scène waarin Kirk, op afstand geholpen door de bemanning van de U.S.S. Enterprise, een vijandig schip moet zien binnen te dringen, terwijl hij, beschermd door slechts zijn ruimtepak, tussen meteorieten heen schiet. De nagelbijtende scène doet veel denken aan de skydive-scène op het boorplatform uit de vorige film, maar daar is helemaal niets mis mee.

De beide ‘Star Trek’-films van J.J. Abrams – die ook de eerste nieuwe Star Wars film voor zijn rekening zal gaan nemen – hebben zo hun plussen en minnen, maar beide zijn een voorbeeld van topentertainment. De eerste film had een geweldige proloog, met grootschalige actie en meeslepend drama. ‘Into Darkness’ legt het wat dat betreft iets af tegen zijn voorganger. De film heeft ook nu een vliegende start, maar de context wordt te gehaast verteld, en de humor heeft iets teveel de boventoon. Hoewel er al ook nu al meteen veel op het spel staat, is er minder betrokkenheid. Gelukkig wordt deze “achterstand” in de rest van de film weer helemaal ingehaald, en is er wellicht alleen aan het eind nog reden voor kritiek, wanneer er bij het optimaliseren van emotioneel effect lichtelijk vals wordt gespeeld. Maar alleen de grootste zuurpruimen zouden daar over vallen of hun plezier laten verpesten.

‘Star Trek Into Darkness’ is uiteindelijk een geweldig ruimte-avontuur, dat net even wat meer biedt dan ‘Star Trek’. De film heeft heerlijke actie, humor, spanning, goede personages en vooral ijzersterke vertolkingen (en dan is de rol van Peter “Robocop” Weller nog niet eens besproken). Er zitten nog steeds verschillende in-jokes en referenties aan het bestaande Star Trek-universum in de film, maar dit keer zonder  geforceerde tijdreis- of parallelle universum-verklaringen, wat de eerste film onnodig gecompliceerd maakte. ‘Star Trek Into Darkness’ is strak en aantrekkelijk, en levert ruim twee uur lang overweldigend topvermaak.

Bart Rietvink

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 6 juni 2013
DVD- en blu-ray (tevens 3d)-release: 11 september 2013
UHD-release: 6 juli 2016