Strijders voor de liefde (2012)
Regie: Marieke Slinkert, Sipke Jan Bousema | 53 minuten | documentaire
‘Opgedragen aan Sihle Skotshi’, daarmee eindigt de documentaire ‘Strijders voor de liefde’ (2012) van programmamaker en tv-presentator Sipke-Jan Bousema. Sihle, die in de film te zien is, werd op 9 november 2012 vermoord omdat ze wilde zijn wie ze was. Haar verhaal – en dat van vele anderen – onderstreept de noodzaak van films als deze, waarin Bousema mensen opzoekt die elke dag moeten strijden om te kunnen zijn wie ze zijn: homo’s en lesbo’s die in hun eigen land risico lopen te worden gestraft als ze uitkomen voor hun geaardheid. Want hoewel in veel (westerse) landen de discussie oplaait om het homohuwelijk toe te staan, zijn er ook heel wat landen waar juist wordt getornd aan de pas verworven mensenrechten van homo’s en lesbo’s. In 76 landen in de wereld ben je bijvoorbeeld strafbaar als je het bed deelt met iemand van hetzelfde geslacht. Bousema zocht over de hele wereld mensen op die elke dag opnieuw moeten vechten voor hun liefde. Ze vechten tegen vooroordelen, onwetendheid en onbegrip en in sommige gevallen vechten ze zelfs voor hun leven.
Meest indrukwekkend zijn de verhalen van Ndumie uit Kaapstad en Samuel Opio uit Oeganda. Met gevaar voor eigen leven strijden zij voor hun rechten. In Zuid-Afrika is homoseksualiteit volgens de wet niet strafbaar. In de praktijk is er echter nog lang geen acceptatie in de townships. Jonge lesbische vrouwen worden bedreigd, verkracht (met als doel ze te ‘genezen’) en vermoord (om ze te straffen). Ndumie trekt zich het lot van jonge lesbische vrouwen in de townships aan; het huis waar zij met haar vriendin woont, midden in de townships, is een safe haven voor deze meiden, een veilige plek waar ze zichzelf kunnen zijn. In de aftiteling zien we dat een van de meiden die ze onder haar hoede nam, Sihle, inmiddels vermoord is en dat Ndumie inmiddels vanaf een geheime locatie haar werk voortzet. Samuel, die zich graag in vrouwenkleding hult en zich dan Laetitia noemt, woont in een van de minst homovriendelijke landen ter wereld. Als je in Oeganda een homoseksueel alleen al steunt of erkent, riskeer je al een gevangenisstraf. Desondanks probeert hij er met zijn vrienden en vriendinnen het beste van te maken en organiseert hij geheime bijeenkomsten om te strijden tegen de anti-homowet die de doodstraf wil invoeren voor homo’s.
Dichter bij huis is Bousema te gast in Split, Kroatië, waar in 2011 de eerste Gay Pride gigantisch uit de hand liep omdat de demonstratie gedwarsboomd werd door een gigantische groep agressieve hooligans. Met steun vanuit de EU wordt een nieuwe Gay Pride georganiseerd, ditmaal met voldoende politiebewaking. Eén van de demonstranten omschrijft treffend in welke spagaat Kroatië zich bevindt: in het buitenland (in dit geval met name de EU) spreekt men schande van al dat geweld jegens homo’s en sympathisanten, terwijl in eigen land er juist schande van gesproken wordt dat de homo’s en lesbo’s voor hun rechten opkomen. Dat ook in ons eigen land nog genoeg winst te behalen valt, bewijst het verhaal van Bas, een jongen uit de Bible Belt die recent op zijn streng gereformeerde school uit de kast is gekomen. Onder de Veenendaalse jeugd blijkt veel intolerantie en onbegrip te bestaan als Bousema het woord ‘homoseksualiteit’ laat vallen. Bas laat zich er niet door uit het veld slaan en heeft niet alleen zijn eigen internet community opgezet, maar weet de leden daarvan ook te mobiliseren voor een heuse flash mob.
Aangrijpend is ook het verhaal van George, een 28-jarige man uit Jamaica, die naar Nederland is gevlucht vanwege zijn geaardheid. Hij vertelt dat zijn eigen vader (een priester) hem vertelde dat hij dacht dat hij de 21 niet zou halen, omdat homoseksualiteit niet geaccepteerd wordt op het Caribische eiland. Ook leidt hij Bousema rond in Amsterdam, onder meer naar de gay bar waar hij voor het eerst zichzelf durfde te zijn, verbaasd als hij was dat iedereen hier gewoon langs kon lopen en door de ramen kon kijken, zonder dat er agressief of afkeurend gereageerd wordt. Het laatste verhaal dat wordt aangestipt is dat van autocoureur Mike Verschuur, die als een van de weinige actieve sporters openlijk voor zijn homoseksualiteit uitkomt. Hoewel het goed te begrijpen is waarom Bousema het fenomeen ‘homo’s in de sportwereld’ aankaart, komt dit gedeelte het minst goed uit de verf. Wellicht omdat er minder tijd voor uitgetrokken wordt dan voor de andere verhalen. Overigens kan er over het taboe op homoseksualiteit in de sport alleen al een avondvullende speelfilm gemaakt worden, misschien een idee voor Bousema voor een volgende film?
‘Strijders voor de liefde’ is een documentaire die op treffende wijze laat zien dat we er nog lang niet zijn wat de homo-emancipatie betreft, maar dat er wel stappen in de goede richting gezet worden. Ook in landen als Oeganda, waar homo’s en lesbiënnes zich steeds meer groeperen en een gezamenlijk geluid laten horen. En zelfs in ons eigen land leven er nog genoeg vooroordelen die weggenomen moeten worden. Kijken naar deze geslaagde documentaire is voor deze mensen wellicht een eerste stap naar meer tolerantie.
Patricia Smagge
‘Strijders voor de liefde’ verschijnt zondag 16 juni 2013 op DVD.