The Journals of Knud Rasmussen (2006)

Regie: Zacharias Kunuk, Norman Cohn | 112 minuten | drama | Acteurs: Leah Angutimarik, Pakak Innukshuk, Neeve Irngaut Uttak, Natar Ungalaaq, Samuelie Ammaq, Peter-Henry Arnatsiaq, Catherine Alaralak, Abraham Ulayuruluk, Jens Jørn Spottag, Kim Bodnia, Jakob Cedergren, Tommy Uttak, Apayata Kotierk, Cora Akkitirq, Racheal Uyarasuk

Koud en kaal: ‘The Journals of Knud Rasmussen’ weet, ondanks de wat onvaste hand waarmee gefilmd wordt, goed de ontberingen weer te geven waaronder de Inuit op Groenland leven. Tenminste, voor zover de Inuit nog leven op de wijze als in deze film vertoond. ‘The Journals of Knud Rasmussen’ speelt zich namelijk af in de jaren twintig van de vorige eeuw, toen ontdekkingsreizigers op expeditie gingen om de nog deels onbekende en ongerepte cultuur van Inuit te beschrijven.

De film is gebaseerd op dagboekfragmenten van Rasmussen, maar de Scandinaviërs spelen slechts op de achtergrond een rol in het hele verhaal. Het dramatische verhaal draait om Apak, een jonge Inuit-vrouw, die dochter is van de sjamaan en zelf ook de gaven heeft om geesten te zien. Zijzelf is echter met andere zaken bezig: op jonge leeftijd is ze al weduwe omdat haar man werd vermoord, en nu zit ze opgezadeld met een man van wie ze niet houdt met wie ze weliswaar de liefde bedrijft, maar ondertussen denkt ze dan aan haar echte liefde.

Maar in de Inuitcultuur is geen ruimte voor zulke gevoelens: het leven is keihard, en de mensen dus ook. Ze krijgt dan ook het verwijt dat ze met een dode vrijt, wat overigens op zeer verrassende wijze ‘in beeld’ wordt gebracht. ‘De goden worden kwaad als je te veel nadenkt’, legt Avva, Apaks vader, uit aan Rasmussen. Men leeft volgens strikte regels. Elke afwijking daarvan kan fataal zijn in deze omgeving.

Maar zelfs die strikte regels en de inzichten van Avva kunnen zijn familie niet redden van de ondergang, zo wordt langzaam maar zeker wel duidelijk. Vele Inuit zijn hen al voorgegaan, en zijn opgetrokken naar de meer ontwikkelde gebieden om handel te drijven met de blanken. Avva moet er niets van weten, maar komt er uiteindelijk niet onderuit. Mooi is om te zien hoe hij eerst nog probeert de confrontatie aan te gaan met de westerse cultuur waarmee hij wordt opgezadeld. Hij weigert koppig elke toenadering van al tot het christendom bekeerde Inuit, en probeert hun eeuwige hymnegezang te compenseren door zelf te gaan mediteren.

‘The Journals of Knud Rasmussen’ is eigenlijk een persoonlijk verhaal (over Apak en haar vader) en een fictieve documentaire over de Inuit ineen. Die combinatie maakt de film soms nogal wisselvallig: het drama komt zeker in het begin niet goed uit de verf, omdat alles op documentaristische wijze wordt gefilmd. De persoonlijke besognes van Apak, haar liefdesverdriet en haar geschiedenis met een andere Inuit, zijn ook minder interessant dan de dilemma’s waar de hele familie mee te kampen hebben.

De film is dan ook op z’n best als duidelijk wordt hoe moeilijk en ingewikkeld hun situatie is: als Avva op emotionele wijze de legende van zijn geboorte vertelt en hoe hij aan zijn gave komt, of als hij uiteindelijk afscheid neemt van deze gave. Het is symbolisch voor de wijze waarop hij naar zijn leven en cultuur kijkt. De keuze is: vasthouden aan je principes of brood op de plank.

Die keuze heeft Apak dan al lang gemaakt. Zij heeft een generatieconflict met haar vader, maar dan op de Inuit-manier, zeg maar. Zij wil niks weten van haar gaven, en blijft op zoek naar de echte liefde.

‘The Journals of Knud Rasmussen’ is zogezegd een wisselvallige film: indrukwekkende verhalen worden afgewisseld met te saaie scènes. Avva en Apak worden bijvoorbeeld indrukwekkend neergezet, maar voor het overige is goed te zien dat er veel is gewerkt met amateuracteurs.

Het is ook een film van details: het huiselijke leven wordt sfeervol vastgelegd, en er is veel ruimte voor muziek, vaak alleen stemmen. Ook de haast terloopse manier waarop de geesten van Avva onderdeel uitmaken van de film, is mooi. Het maakt de film uiterst sfeervol, maar voorkomt niet dat er te veel op twee gedachten wordt gehinkt in ‘The Journals of Knud Rasmussen’.

Daniël Brandsema