Flammen & Citronen – Flame & Citron (2008)

Regie: Ole Christian Madsen | 130 minuten | drama, thriller, oorlog, misdaad, geschiedenis | Acteurs: Thure Lindhardt, Mads Mikkelsen, Stine Stengade, Peter Mygind, Mille Lehfeldt, Christian Berkel, Hanns Zischler, Claus Riis Østergaard, Flemming Enevold, Lars Mikkelsen, Jesper Christensen, Lærke Winther Andersen, Peter Plaugborg, Martin Hestbæk, Thomas Voss Martin Greis, René Hansen, Jeppe Vig Find, Jesper Aron Kaplan, Rasmus Bjerg, Jaques Lauritsen, Charlote Rathnow, Henrik Jandorf, Rasmus Botoft, Mads M. Nielsen, Malene Schwartz, Martin Hall, Karel Dobry, Hans Henrik Clemensen, Tina Robinsson Simonsen, Jan Zuska, Mai Holm Laureng, Marie Christensen-Dalsgaard, Klaus Tange, Martin Vasques, Robert Reinhold, Caspar Phillipson, Roman Horn

Stel je eens voor dat je tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet zat en je tegenstanders moest uitschakelen. Zolang ze in uniform rondlopen, een andere taal spreken dan jij en erop uit zijn om jou om te brengen, zal het een zware maar haalbare klus zijn. Maar als het je eigen landgenoten zijn, gewone burgers die heulen met de vijand, wordt het een ander verhaal. Hoe weet je of je de juiste persoon tegenover je hebt? Hoe weet je of deze man of vrouw daadwerkelijk een nazicollaborateur is en niet door een misverstand op de dodenlijst terecht is gekomen? De spannende Deense film ‘Flammen & Citronen’ (2008) volgt twee verzetsstrijders op de voet. Mannen die ervoor betaald worden om landgenoten om te brengen die samenspannen met de vijand. Koelbloedig gaan ze te werk, maar toch slaat ook bij hen op een zeker moment de twijfel toe. Want zou het niet zomaar kunnen dat ze op het verkeerde been worden gezet en de verkeerde mensen vertrouwen? In een stijlvolle, film-noirachtige setting worden onze helden meegesleept in de waanzin en gekte van de oorlog. Want moorden vreet aan je, hoe rechtvaardig je motivatie ook is.

In het Kopenhagen van 1944 maken de roodharige ‘Flammen’ (Thure Lindhardt) en zijn maat ‘Citronen’ (Mads Mikkelsen) deel uit van een speciale eenheid van het Deense verzet. Ze worden er op uitgestuurd om Deense burgers die met de nazi’s samenwerken uit te schakelen en gaan daarbij bijzonder koelbloedig te werk. Flammen is de heldhaftigste; moorden geeft hem een soort kick. Hij voelt zich oppermachtig en gaat steeds roekelozer te werk. Citronen zorgt ervoor dat de vluchtauto klaarstaat. Hij staat een stuk minder zelfverzekerd in zijn schoenen. Zijn jonge dochter en zijn vrouw ziet hij nooit meer, omdat hij constant op de vlucht is. Het onzekere leven dat hij leeft begint steeds meer aan hem te knagen. Hoe stoutmoediger Flammen te werk gaat, hoe nerveuzer en angstiger Citronen wordt. Aanvankelijk beperken ze zich tot het moorden van mannen, maar na verloop van zijn moeten ook vrouwen eraan geloven. Als ze op een dag een Duitse officier ombrengen, zijn ze hun leven niet meer zeker. Zelf hadden ze zo al hun twijfels over de opdracht, want hoe betrouwbaar is zo’n bevel. Maar nu ze eenmaal deze weg hebben ingeslagen, kunnen ze niet meer terug. De Duitsers weten hoe ze eruit zien (zeker de opvallende haardos van Flammen valt op) en hebben de jacht op het duo geopend…

‘Flammen & Citronen’ is gebaseerd op waargebeurde feiten. Over de bezetting van de nazi’s in Denemarken is in ons land niet zoveel bekend. Hoewel de Duitsers het land al in april 1940 binnenvielen, bleef het er een paar jaar relatief rustig. De nazi’s gaven de Denen vrij veel ruimte om zelf beslissingen te nemen. Pas in 1943 werd de sfeer grimmiger. De nieuwe opperbevelhebber van de nazi’s begon zich meer te bemoeien met het reilen en zeilen in Denemarken en het volk kwam steeds meer in opstand. Achter de schermen werd een actieve verzetsbeweging in het leven geroepen, die hier en daar rake klappen wist uit te delen. De mannen waar de personages ‘Flammen’ en ‘Citronen’ – die net als hun collega’s schuilnamen hebben – op zijn gebaseerd, hebben echt bestaan. Na de oorlog werden ze als helden vereerd. Filmmaker Ole Christian Madsen greep hun verhaal aan voor zijn beklemmend spannende film ‘Flammen & Citronen’. Hij liet zich inspireren door Jean-Pierre Melville’s ‘L’armée des ombres’ (1969), waarin het Franse verzet centraal staat, maar ook het genre van de film noir is nooit ver weg. Spel met schaduwen, de claustrofobische sfeer, onheilspellende muziek, kringelende sigarettenrook en zelfs een mysterieuze femme fatale; Madsen heeft de klassieke film noir eer aangedaan.

Belangrijker nog dan al die uiterlijke pracht en praal (‘Flammen & Citronen’ is met een budget van tien miljoen dollar de duurste Deense speelfilm die ooit gemaakt is), is de spanning die Madsen weet aan te wakkeren en het psychologische spel dat hij met zijn hoofdrolspelers én zijn publiek speelt. Iemand die niets anders doet dan anderen ombrengen moet daar vroeg of laat de consequenties van merken. Madsen bouwt bovendien een sfeer op waarin Flammen en Citronen niet meer weten wie ze kunnen vertrouwen. Is hun geheimzinnige opdrachtgever (Peter Mygind) wel wie hij is? En voor werkt die verleidelijke Ketty Selmer (Stine Stengade) toch? Aan alle stoelpoten van zekerheid wordt gezaagd, waardoor onze helden steeds meer het idee hebben dat ze gek worden. Niet alleen de nerveus ogende, labiele Citronen (overtuigend gespeeld door Mads ‘Le Chiffre’ Mikkelsen), maar ook de op het oog zo zelfverzekerde Flammen (een bijzonder charismatische Lindhardt) wordt overspoeld door twijfels, opgejaagd als hij is door Gestapo-topman Hoffmann (een boeiende Christian Berkel).

Het spel met vertrouwen en wantrouwen, oprechte en onechte motieven en de waanzin van de oorlog, dat is wat ‘Flammen & Citronen’ zo’n beklemmende film maakt. Madsen heeft zich duidelijk laten inspireren maar past hetgeen hij ‘geleend’ heeft van Melville en de film noir op effectieve en stijlvolle wijze toe. De productie ziet eruit om door een ringetje te halen en ook de muziek klopt. Dankzij het uitstekende acteerwerk – Lindhardt en Mikkelsen voorop, maar ook Stengade en Berkel zijn sterk – boeit ‘Flammen & Citronen’ van de eerste tot de laatste minuut en geeft je ook nog eens stof tot nadenken. Wie er nog steeds niet van overtuigd was dat Denen uitstekende filmmakers zijn, zal na het zien van deze film voorgoed overtuigd zijn van de kwaliteiten van de getalenteerde Scandinaviërs!

Patricia Smagge