Leviathan (2014)

Regie: Andrey Zvyagintsev | 140 minuten | drama | Acteurs: Elena Lyadova, Vladimir Vdovichenkov, Aleksey Serebryakov, Roman Madyanov, Anna Ukolova, Kristina Pakarina, Sergey Pokhodaev, Lesya Kudryashova, Aleksey Rozin, Aleksey Pavlov, Alim Bidnenko

In de Bijbel is Leviathan een mythologisch wezen dat zijn oorsprong heeft in de oertijd. In die fabelachtige vertellingen wordt het schepsel geportretteerd als een grote, kronkelende zeeslang. In die hoedanigheid staat het beest voor de chaos die bestond voor de schepping. Met de creatie van de wereld werd Leviathan onderworpen en kon uiteindelijk de orde zegevieren. In het Bijbelboek Job wordt Leviathan aangehaald als een koninklijk en onverwoestbaar wezen dat in schril contrast staat met de ontberingen van het nietige personage Job zelf. Dat Bijbelfiguur verliest door middel van een test van God alles wat hij in zijn leven lief heeft gehad. Alleen zijn heilige geloof in diezelfde God zorgt ervoor dat hij niet richting de tentakels van Leviathan drijft.

In de film ‘Leviathan’ wordt de kloof tussen de gevestigde macht en het tegen de bierkaai vechtende volk in het huidige Rusland aan de kaak gesteld. Die hiërarchische tegenstelling heeft een sterke analogie met de Bijbelverhalen van weleer. In de rol van moderne Job staat Kolya (Aleksey Serebryakov), die met zijn jonge vrouw Lilya en zoon Roma een over een baai uitkijkend monumentaal huis bewoond. Met zijn werk als mecanicien heeft hij heeft het respect van de plaatselijke gemeenschap. Rusland houdt echter niet op bij de grenzen van het vissersdorp wanneer hogere machten het geluk van het gezin verstoren. Een voornaam politicus heeft het plan opgevat om het stuk grond waarop het huis staat te herkavelen voor nieuwbouw. Een bevriend advocaat uit Moskou helpt Kolya zijn verdediging in orde te brengen. Dat gaat gepaard met zwartmakingen over en weer die de verhoudingen nog verder op scherp zetten. De trotse, strijdlustige maar temperamentvolle Kolya lijkt aan de winnende hand, totdat de chaotische tentakels van de metaforische Leviathan zich over het dorp uitstrekken. Met onheilspellende gevolgen lopen de zaken volkomen uit de hand.

Die gebeurtenissen voltrekken zich in een kleurloos en donker decor waar al het leven en vreugde uit verdwenen is. Schepen geraamtes bevolken het Noordelijke vissersdorp. De wodka vloeit met vele liters over het beeld. De zon laat zijn gezicht amper zien. Maar de vele details maken van ‘Leviathan’ toch een wonderschone film. Die doeltreffende finesse is namelijk niet alleen van esthetisch belang, maar heeft ook een betekenisvolle waarde. Het gedetailleerde beeld is zo vol componenten en diepte, dat er als vanzelf een chaos ontstaat. De uitstekend acterende personages nemen daarbij veelal een symmetrische positie in, alsof ze op een onbewuste manier zelf orde in die desorganisatie trachten te scheppen. Het thema van de film worden zo vakkundig in de levendige beeldtaal verworven. Bovendien zet het de personages in de schijnwerpers. ‘Leviathan’ is daardoor niet alleen een sociaal geëngageerd drama, maar ook een hartverscheurend persoonlijke beproeving.

‘Leviathan’ is mede mogelijk gemaakt door het Russische Ministerie van Cultuur en is de afvaardiging van het land voor de Oscars van 2015. Daarmee toont het land een moedige zelfbewustheid. Het gaat de problemen niet uit de weg, maar laat ze openlijk zien. Standbeelden van Lenin torenen over het decor uit. De corrupte politicus realiseert zijn schimmige zaakjes onder het oog van President Poetin, wiens foto een prominente plek in beeld heeft. Uiteindelijk kan er echter maar een winnaar zijn, zo demonstreert ‘Leviathan’ uiteindelijk. Alleen God, en daarmee de Russisch orthodoxe kerk, is in staat om voor orde te zorgen.

Wouter Los

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 23 oktober 2014
VOD-release: 3 februari 2015
DVD-release: 3 februari 2015