Miracle on 34th Street (1947)

Regie: George Seaton | 96 minuten | drama, komedie, familie, fantasie | Acteurs: Maureen O’Hara, John Payne, Edmund Gwenn, Gene Lockhart, Natalie Wood, Porter Hall, William Frawley, Jerome Cowan, Philip Tonge, Jack Albertson, Harry Antrim, Lela Bliss, Walden Boyle, Kevin Burke, Dorothy Christy, Jeff Corey, Teddy Driver, Mary Field, William Forrest, Jack Gargan, Robert Gist, Jane Green, Alvin Greenman, Alvin Hammer, Theresa Harris, Percy Helton, Herbert Heyes, Clark Howat, Robert Hyatt, Richard Irving, Robert Karnes, Thelma Ritter

Edmund Gwenn (1877-1959) begon zijn carrière als acteur toen hij al tegen de veertig liep. Zijn rol in ‘The Real Thing at Last’ (1916), terwijl hij nog in het Engelse leger zat, was lange tijd zijn enige die hij niet op het toneel speelde. Pas toen hij door Alfred Hitchcock omarmt werd en een rol kreeg in ‘The Skin Game’ (1931) kwam zijn filmcarrière pas echt goed van de grond. In veertig jaar tijd zou hij bijna negentig rollen spelen, uiteenlopend van de charmante Mr. Bennet in ‘Pride and Prejudice’ tot een brute huurmoordenaar in Hitchcocks ‘Foreign Correspondent’ (beide 1940). Hoewel Gwenn regelmatig een schurk speelde, kwam hij het beste uit de verf als aimabele oudere heer. De rol van Kris Kringle, alias de kerstman, in de kerstklassieker ‘Miracle on 34th Street’ (1947) was hem dan ook op het lijf geschreven. Die film zou het absolute hoogtepunt vormen in de carrière van Edmund Gwenn. De rol van Kris Kringle leverde hem zelfs een Oscar op voor de beste mannelijke bijrol (op zijn 71e!). De kleine, forse Brit was in de wolken met zijn prijs. Tijdens het in ontvangst nemen van het gouden beeldje riep hij verrukt: “”Nu weet ik dat de Kerstman écht bestaat!””

‘Miracle on 34th Street’ speelt zich af in New York en begint met de jaarlijkse kerstoptocht van warenhuisketen Macy’s, die georganiseerd wordt door Doris Walker (Maureen O’Hara). De grote ster van de parade, de Kerstman, ligt stomdronken in een hoek en dus moet er snel naar een vervanger worden gezocht. Degene die daar het meest voor in aanmerking komt is Kris Kringle (Edmund Gwenn), een guitige oude man met een mooie witte baard. Hij is geknipt voor de rol en zijn optreden is zo’n groot succes dat Doris de man direct inhuurt om in het warenhuis voor Kerstman te spelen. De ontwapenende Kris zorgt met zijn hartverwarmende contact met de klanten voor een hoop goede publiciteit voor Macy’s. Toch zit de stugge Doris iets dwars. Deze man beweert namelijk dat hij de enige echte Kerstman is. Dat maakt hij zelfs haar ongelovige dochtertje Susan (Natalie Wood) wijs. Ze vindt dat psychologisch onderzoek maar moet uitwijzen of Kris wel helemaal goed bij zijn hoofd is. De zure psycholoog Sawyer (Porter Hall) moet niets hebben van de vrolijke Kris en verklaart hem voor gek. Een rechtszaak moet uitwijzen hoe de vork in de steel zit. Kris krijgt hulp van advocaat Fred Gailey (John Payne), die een oogje heeft op zijn buurvrouw Doris. De gemoederen lopen hoog op als in het gerechtsgebouw wordt bepaald of de Kerstman nou echt bestaat of niet.

Net als Frank Capra’s ‘It’s a Wonderful Life’ (1946) – die wat sfeer betreft wel wat wegheeft van deze film – behoort ‘Miracle on 34th Street’ tot de ultieme kerstfilms, die vooral in Amerika nog elk jaar rond de feestdagen herhaald worden. Het is een eigentijds sprookje over hoop, geloof en ongeloof. Over dromen die werkelijkheid worden. Hoewel deze door George Seaton geregisseerde film bij vlagen mierzoet is, is het verhaal op andere momenten juist verrassend ontnuchterend. De kritiek die geleverd wordt op de vercommercialisering van de feestdagen bijvoorbeeld – let wel, we hebben het hier over 1947! – biedt verrassend moderne kijk op zaken. Seaton, die het verhaal van Valentine Davies bewerkte tot een script, laat bovendien in het midden of bij Kringle nou een steekje loszit of dat hij écht de Kerstman is. Hij laat zijn publiek dat voor zichzelf uitvinden, wat een verademing is ten opzichte van andere kerstklassiekers waarin een en ander minutieus wordt uitgekauwd. Humor is ook volop aanwezig in deze film. Hoewel het verhaaltje erg voorspelbaar is (vooral de allerlaatste scène voel je al van mijlenver aankomen), is de manier waarop daar naartoe gewerkt wordt meer dan de moeite waard.

Voor een groot deel komt dat op het conto van Edmund Gwenn, die zonder twijfel het absolute hoogtepunt is van ‘Miracle on 34th Street’. Gwenn is de verpersoonlijking van de Kerstman; hij speelt de rol dan ook zoals de mensen hem willen zien: vriendelijk en integer. Maar niets menselijks is deze Kris Kringle vreemd. Voor ons Hollanders is het bovendien een aangename verrassing om te ontdekken dat de Kerstman een aardig woordje Nederlands spreekt (zij het met een zwaar accent, maar toch). Ook de rest van de cast zet zijn beste beentje voor. Maureen O’Hara’s Doris is weliswaar vrij vlak maar leeft na verloop van tijd toch op. Vooral als deze ongelovige en zakelijke tante wat begint te ontdooien, komt ze beter uit de verf. Natalie Wood timmerde als klein meisje als aan de weg in Hollywood. Het is altijd een genot om haar in actie te zien. In kleinere rollen is het een weerzien met interessante karakteracteurs: Thelma Ritter (in haar debuut op het witte doek) als klant van het warenhuis, Porter Hall als onuitstaanbare psycholoog, Gene Lockhart als rechter in tweestrijd, Jack Albertson als stoïcijnse postsorteerder en John Payne als de behulpzame advocaat.

‘Miracle on 34th Street’ wist drie van zijn vier Oscarnominaties te verzilveren: naast Gwenn werden ook het scenario (Seaton) en het originele verhaal (Davies) bekroond. De film was verder ook genomineerd als beste film (die ging uiteindelijk naar ‘Gentlemen’s Agreement’, 1947). In de jaren die volgden wist ‘Miracle on 34th Street’ een warm plekje te veroveren in de harten van velen. De film heeft nog altijd niet aan kracht ingeleverd. Goed, soms is het allemaal wat voorspelbaar en zoet, maar deze film heeft ook een andere, zeer nuchtere en nog altijd actuele kant. Bovendien kost het geen enkele moeite om je door Edmund Gwenn, de enige echte Kerstman, in te laten palmen. Hartverwarmend, deze ultieme kerstfilm!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 26 december 1947