Rutka: A Diary of the Holocaust (2008)
Regie: Alexander Marengo | 50 minuten | documentaire
Anne Frank is al decennia wereldberoemd dankzij haar vader Otto, die haar dagboeken na de oorlog publiceerde om zo de nagedachtenis en de boodschap die hieruit sprak aan de wereld kenbaar te maken. Stemmen uit de oorlog kunnen soms verrassende, nieuwe perspectieven bieden. Een kans om van zo dichtbij mogelijk mee te maken wat het effect van een oorlog is op een mens. En meer in het bijzonder, op een kind.
Anne Frank was uiteraard niet het enige meisje dat een dagboek bijhield. Meer mensen hebben dit gedaan. De meeste van deze verhalen zijn echter niet zo beroemd als die van haar. In 2005 werd er in Będzin in Polen het dagboek gevonden van een Joods meisje genaamd Rutka Laskier. Zij schreef in 1943 in een periode van enkele maanden een zestigtal bladzijden vol met dagboekaantekeningen waarin ze vertelt over het leven in het getto van Będzin en de wreedheden die de nazi’s begingen. Het dagboek verborg zij onder een trap in het huis waar zij en haar familie woonden. Het werd daar ontdekt door Stanislawa Sapinska, de dochter van de originele bewoners van het huis. Pas vele jaren later vertelde zij aan haar familie over het dagboek. Toen werd ook besloten om het dagboek te publiceren. De documentaire ‘Rutka: A Diary of the Holocaust’ volgt Zahava Scherz, de halfzus van Rutka. Haar vader vertelde haar pas op veertienjarige leeftijd dat hij voor de oorlog een gezin had met twee kinderen die zijn omgekomen tijdens de Holocaust. De ontdekking van Rutka’s dagboek betekent voor Scherz het begin van een zoektocht. Ze wil meer te weten komen over de halfzus die ze nooit gekend heeft. Het dagboek ligt opgeslagen in het Yad Vashem Museum in Israel en het is dan ook hier dat zij voor het eerst door het dagboek van haar halfzus kan bladeren.
Al gauw wordt duidelijk dat Rutka met recht “de Poolse Anne Frank” genoemd wordt. De overeenkomsten tussen de twee gevallen zijn dan ook opmerkelijk. Beide keren gaat het om een veertienjarig Joods meisje. Van hun beider familie kwam alleen de vader terug uit de kampen. En beide meisjes vertellen in hun dagboek over dezelfde problemen: verliefdheid, onzekerheid en de vreselijke indrukken en angsten van de oorlog. En hun voorliefde voor een bepaalde jongen.
De leefomstandigheden van de beide meisjes verschilden echter. Anne Frank zat in tegenstelling tot Rutka de hele periode verscholen in het Achterhuis. Rutka echter leefde midden in het getto en moet zo de oorlog en de verschrikkingen die hierbij hoorden meer direct hebben meegemaakt. Maar net als Anne komt Rutka naar voren als een eigenzinnig en levendig meisje met een uitzonderlijke schrijfstijl. De documentaire laat zien hoe het dagboek thans gebruikt wordt in het plaatselijke onderwijs en hoe Rutka’s oude school er nu uitziet. Scherz en de kijker leren meteen ook meer over de bloeiende Joodse gemeenschap in Będzin die door de nazi’s werd uitgeroeid. De documentaire duurt maar vijftig minuten maar slaagt er wel in om een beeld op te roepen van Rutka als een bijzonder en levendig meisje dat veel gelijkenissen vertoont met Anne Frank. Maar hier blijft het dan ook bij. Je zou best nog meer willen weten. Hopelijk komt er met de tijd meer informatie naar boven over Rutka’s leven zodat we een completer beeld kunnen vormen hoe het leven daar in Będzin voor haar geweest moet zijn.
Joost Hoedemaeckers