Appelez-moi Madame – Call me madame (1986)

Regie: Françoise Romand | 49 minuten | documentaire

Schrijver en dicter Jean-Pierre Voides, een leraar op een middelbare school en veteraan uit het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, besluit hij zich op zijn 55e tot vrouw te laten ombouwen. Vijf jaar later komt filmmaakster Françoise Romand langs om een documentaire te maken over de persoon die nu als Ovida Delect door het leven gaat.

Ovida geeft aan dat ze zich altijd al een vrouw heeft gevoeld en ze is ervan overtuigd dat haar moeder liever een meisje wilde – nadat ze eerder een jongetje had verloren – en dat dit het lichaam van Ovida tijdens haar moeders zwangerschap heeft beïnvloed.

Het verhaal van haar leven, eerst als Jean-Pierre en later als Ovida, is behoorlijk aangrijpend. Op 17-jarige leeftijd gemarteld door de Gestapo, werd Jean-Pierre naar een concentratiekamp gestuurd. Bij terugkeer woog hij nog maar 35 kilo. Naarmate hij ouder werd, werd hij gesterkt in de overtuiging dat hij een geslachtswijziging moest ondergaan, om als Ovida helemaal zichzelf te kunnen zijn, maar dit was een strijd die niet zonder slag of stoot gewonnen kon worden.

Ook de voormalige vrouw van Jean-Pierre, Huguette en hun zoon Jean-Noel komen aan het woord. Huguette geeft aan dat zij altijd op zoek was naar een moederfiguur nadat ze op vijfjarige leeftijd wees werd en zich aangetrokken voelde door de vrouwelijke kant van Jean-Pierre. Maar ook na al die jaren blijkt het soms nog moeilijk om met de situatie om te gaan: ze is nog geen paar minuten aan het woord, of Huguette barst al in tranen uit. Ook de relatie met zoon Jean-Noel laat te wensen over, zo wordt wel duidelijk uit diens woorden.

Uit de uitspraken van anderen en de manier waarop Ovida al te persoonlijke vragen (wat voor soort dromen heb je?) afwimpelt, rijst het beeld op van een niet al te toegankelijk en sympathiek persoon. Gezien de omstandigheden is het wel begrijpelijk dat Ovida zich nauwelijks echt openstelt, maar voor een documentaire die over zo iets ingrijpends en persoonlijks als transseksualiteit gaat, wordt het dan wel lastig om het interessant te houden. De titel ‘Appelez-moi Madame’ en de gebiedende wijs van deze zin slaat op de eis van Ovida aan de winkeliers van het dorp om haar met “mevrouw” aan te spreken.

Romand slaat zich er goed doorheen in haar tweede documentaire na haar bekroonde debuut met ‘Mix up’ (‘Meli-Melo’). Voor tegenwoordige begrippen doen de lange, statische shots, de montage en de kadering van het beeld behoorlijk verouderd aan. Tegelijk geeft het geheel ook wel weer een mooi tijdsbeeld qua kledingstijlen, straatbeeld en omgangsvormen. Als halverwege de film Ovida naar een bijeenkomst met andere transseksuelen gaat, krijgt de kijker ook een beetje een beeld van hoe anderen met deze situatie omgaan. Zo is het verhaal van de moeder van Betty heel triest, als ze vertelt over sociale uitsluiting en discriminatie. Ook andere dorpelingen komen aan het woord, waarbij zonder al te veel de diepte in te gaan, toch wel de verschillende stemmingen van de inwoners gepeild kunnen worden. Dat juist Ovida zichzelf zo slecht laat peilen, maakt de hele documentaire zo ongrijpbaar.

Hans Geurts