Duister licht (1997)

Regie: Martin Koolhoven | 53 minuten | drama, thriller | Acteurs: Marc van Uchelen, Viviane de Muynck

‘Duister licht’ is een vroeg werk uit 1997 van Martin Koolhoven. Martin Koolhoven heeft inmiddels een eigen stijl ontwikkeld die gebaseerd is op zijn voorkeur voor stilistische, meer “filmische” films. Daarin geeft hij er de voorkeur aan de film een soort eigen werkelijkheid te geven, waarbij films gesitueerd zijn in een soort eigen wereld, waarin eigen regels gelden.

Gegeven de nadrukkelijke rol die godvruchtigheid en bijbelcitaten in de film spelen, lijkt de titel ‘Duister licht’ te zijn ontleend aan het Loflied “Heer, leer ons zien”, waarvan het derde couplet luidt: “Heer, onze God, U maakt ons duister licht, in onze mist schept U een vergezicht. Ieder van ons, hoe nietig hij ook is, heeft in uw samenhang betekenis”.

De film is een geslaagde opzet van een Nederlandse thriller en kent enkele lichte horrorelementen die echter niet overheersen. Het is veel meer een psychologische thriller, dan een horrorverhaal. De keuze van de zeer afgelegen locatie van de boerderij is voortreffelijk. De boerderij ligt in een mooi, leeg en verlaten polderlandschap, het spel met beelden van licht en donker is magnifiek opgezet.

De sfeer is daardoor eigenlijk al meteen goed gezet. Als de inbreker door de boerin wordt betrapt, slaat zij hem buiten westen en zet hem in de boeien. Na de gevangenname ontwikkelt zich tussen hen een psychologisch machtsspel waarin de boerin hem voortdurend vragen voorlegt over bijbelgerelateerde onderwerpen die met schuld en boete te maken hebben. Het is haar overtuiging dat hij er voor een reden is en dat hij “boete” moet doen. Onderdeel van de boetedoening is dat hij op sadistische wijze gedwongen wordt een varken te slachten. Omdat de boerin overdekt is met zweren ziet zij er uiterst onaantrekkelijk uit, toch dwingt zij hem – ook weer in het kader van de boetdoening – haar zweren te likken.

Tijdens deze psychologische oorlogsvoering weet de inbreker toch op een gegeven moment de verhoudingen te wijzigen en krijgt hij – ook al is hij nog steeds geboeid – zelf een psychologisch overwicht, mede op basis van eigen bijbelcitaten die weer gebaseerd zijn op zijn jeugdervaringen.

Interessant is altijd weer te zien, hoe het slachtoffer bij het omdraaien van de machtsverhoudingen toch zelf ook weer dader wordt en een soort engel der wrake gaat spelen.. Alle schuld- en boetegesprekken herhalen zich. Is hij hierdoor in staat los te komen van de schuldgevoelens die hij op basis van eigen traumatische jeugdervaringen al een groot deel van zijn leven meedraagt?

Voor een “jeugdwerk” een film van hoge kwaliteit, die nog steeds zeker de moeite waard is.

Rob Veerman