Dummy Jim (2013)

Regie: Matt Hulse | 90 minuten | documentaire, biografie | Acteurs: Marie Denarnaud, Samuel Dore, Nille Hannes, Jan van Os

Een bijzonder mens verdient een bijzondere film, moet Matt Hulse gedacht hebben. Zijn moeder gaf hem jaren geleden het boek ‘I Cycled into the Arctic Circle’ van James Duthie en Matt was zo onder de indruk van het verhaal dat hij besloot het te verfilmen. Het boek werd geschreven voor James Duthie, alias Dummy Jim, een doofstomme Schot die al in 1951 per fiets een reis naar de poolcirkel maakte. Zijn belevenissen, ervaringen en indrukken schreef hij op. Wie doof is beleeft de wereld heel anders dan een horende en dat is nu precies was Hulse in zijn verfilming, getiteld ‘Dummy Jim’ (2013), wil overbrengen. Visueel is het een bonte collage, die desondanks toch overzichtelijk en coherent is. Door het bijzondere beeldgebruik is deze film zeer geschikt voor dove mensen. Voor iedereen die wel kan horen, heeft Hulse een bijzondere soundtrack toegevoegd, waarin volop aandacht is voor alledaagse geluiden. Het ratelen van een blikje achter een fiets, het getik van een hamer en het gezoem van bijen die rond een boom zwermen; het is allemaal zo gewoon dat je er niet bij stilstaat. Door de geluiden uit te vergroten, word je er als horende weer even op geattendeerd wat voor een bijzonder zintuig het gehoor eigenlijk is.

Bijzonder is ook de film van Hulse (hij werkte er maar liefst twaalf jaar aan). ‘Dummy Jim’ laat zich niet in een hokje stoppen. Het is een nabootsing van de opmerkelijke roadtrip van James Duthie, waarbij de hoofdrolspeler zelf gestalte gegeven wordt door de eveneens dove acteur en filmmaker Samuel Dore. In die zin is de film dus fictie, maar er worden ook heel veel documentairebeelden door het verhaal heen geweven. Daarnaast laat Hulse zelfs animatie een rol spelen. De nadruk ligt enorm op het visuele en het ritme waarmee Hulse zijn beeldenspektakel brengt. Archiefmateriaal uit de landen die hij tijdens zijn reis doorkruist worden afgewisseld door zelf in elkaar gedraaide Super8-filmpjes. Centraal staat de verwondering die Dummy Jim voelt bij alles wat hij ziet, ervaart en meemaakt. De wonderen van de natuur bijvoorbeeld. Hij schrijft dit toe aan het geloof, maar Hulse houdt de religieuze motieven die Jim had alleen subtiel op de achtergrond meespelen. Zijn verwonderingen blijven daardoor oprecht en het sentiment blijft gelukkig achterwege.

De beelden van Duthies reis worden afgewisseld met een blik in het heden. In Cairnbulg, het vissersdorp waar onze held vandaan komt, krijgt Dummy Jim meer dan vijftig jaar na zijn bijzondere reis, een herdenking en een grafsteen (die had hij namelijk nog niet). Hulse volgt de dorpelingen bij hun voorbereidingen en bij de feestelijkheden zelf. De verschillende beelden – fictief of documentair, in kleur of zwart-wit, uit heden of verleden en life action of geanimeerd – tezamen vormen een lappendeken die ondanks zijn verschillende onderdelen toch één geheel vormt en waarin volop ruimte is voor poëtische overpeinzingen en verbazing. Verwondering is het toverwoord. Over Duthie – die in 1965 bij een verkeersongeluk om het leven kwam en nooit zal weten wat voor impact zijn verhaal al die jaren later nog op mensen heeft – en zijn opmerkelijke roadtrip, over de schoonheid van de wereld om ons heen en vooral om het belang van onze zintuigen. Want één ding is zeker: iedereen die de indrukwekkende en originele film ‘Dummy Jim’ gezien heeft, zal zijn zicht en zijn gehoor voortaan meer waarderen!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 8 oktober 2013