Dunia – Kiss Me Not On the Eyes (2005)

Regie: Jocelyn Saab | 112 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Hanane Turk, Mohamed Mounir, Aida Riad, Fathi Abdelwahab, Sawsan Badr, Valid Aouni, Khaled El Sawi, Youssef Ismail

Het verhaal van Dunia (Hanane Turk) klinkt als een opwindende, bevrijdende tocht van een vrouw die, middels haar buikdanskunsten, langzaam een doorbreking van haar lichamelijke, seksuele repressie en onzekerheid zal bewerkstelligen. Een film die zowel een sociaal commentaar als persoonlijke ontdekkingstocht is, en daarnaast de kijker volledig kan laten opgaan in dit sensuele avontuur, om zodoende samen met Dunia haar ontluiking en prikkelingen te ervaren. Dit valt echter behoorlijk tegen. De ingrediënten zijn aanwezig, maar praktisch elk aspect van de film wordt te oppervlakkig behandeld of te prematuur afgekapt, waardoor het geheel overkomt als een grote teaser die op weinig gebieden indruk weet te maken.

‘Dunia’ is de eerste lange speelfilm van Jocelyne Saab en lijkt hierin, als we de reputatie van haar eerdere werk kunnen vertrouwen, wat minder bedreven te zijn dan in haar documentaires en docudrama’s. In het begin van de film zien we Dunia een dansauditie winnen middels het voordragen van poëzie en te wijzen op de manier waarop vrouwelijke lichamelijkheid wordt ingeperkt in de Egyptische cultuur. Haar interesse in Arabische poëzie en in buikdansen raken met elkaar verbonden aangezien ze op zoek is naar passie en sensualiteit in beide disciplines. Echter, beide elementen in de film zijn onbevredigend. Voor haar scriptie wil ze de liefde in Arabische poëzie onderzoeken en haar professor Beshir (Mohamed Mounir) is dan wel bijzonder bevlogen maar zijn rol heeft niet veel inhoud. We krijgen wat zoete, en clichématige gemeengoederen te horen over liefde en wegdromende blikken van professor en student die samen in een muziekwinkel een lied zingen. Ook wordt de blindheid (en het verdwijnen hiervan) van de professor wat simpel gebruikt om extra drama toe te voegen.

De dansscènes, die toch de rode draad van de film zouden moeten vormen, lijken wat lukraak ingevoegd te zijn. De lessen verdwijnen een tijd van het toneel, om Dunia dan ineens weer bij haar leraar (Valid Aouni) te zien opduiken. Haar optredens hier zijn wel doorgaans spannend om naar te kijken. Ook al vertelt de leraar haar dat ze van alles fout doet, het is duidelijk dat ze talent heeft en voor de kijker lijkt er weinig mis te zijn met haar soepel en sensueel kronkelende lichaam en armen. De hele internationale wedstrijd waar ze voor uit zou moeten komen wordt nauwelijks genoemd, zodat we niet weten wanneer deze is of wat ze er precies voor moet doen. Wel wordt haar moeder, een beroemde buikdanseres, vaak als vergelijkingsmateriaal opgevoerd. We zien een grote foto van haar op de achtergrond wanneer Dunia les krijgt. Ze staat voor altijd in haar schaduw; in ieder geval bij de leraar, die ook met haar moeder gewerkt heeft. Helaas zien we haar te weinig echt toegewijd met haar dansen bezig zijn.

Het plotlijntje met haar vriendje Mamdouh vaart niet veel beter. We begrijpen zijn frustraties wel, maar ze blijken voornamelijk lichamelijk te zijn; zij wil zich namelijk niet lichamelijk aan hem geven voor het huwelijk. Dit is voor hem reden om haar dan maar ten huwelijk te vragen, wat nu niet echt het toppunt van romantiek is. Maar ook wanneer ze dan eindelijk getrouwd zijn en hun huwelijksnacht plaatsvindt, wordt er maar weinig spanning of romantiek gegenereerd. Er wordt wel een poging gedaan, maar het werkt gewoonweg nauwelijks. De manier waarop Mamdouh zijn hand vlak voor lichaamsdelen van Dunia houdt en later langzaam de onderkant van haar jurk aanraakt, moet ongetwijfeld teder en sensueel overkomen, vergelijkbaar met de eerste lichamelijke ontmoeting middels zoenen van Amélie en haar vriendje in ‘Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain’, maar komt niet eens in de buurt van de romantiek in die scène. Bovendien lijkt de papieren rok van Dunia romantisch, maar wanneer je dit materiaal hoort kraken door de aanrakingen van Mamdouh, wordt ontegenzeggelijk het moment verstoord. En wanneer we dan ineens horen dat de rok met een ruk omhoog wordt getrokken en erna het beeld zwart wordt, wordt ons ook mogelijke passie na de ongemakkelijke start onthouden. Een latere amusante scène is wat succesvoller. Hierin plaagt Dunia haar vriendje in de slaapkamer middels bewegingen die ze van haar tantes heeft geleerd. Ze streelt haar vriend of kijkt verleidelijk en wanneer deze dichterbij komt draait ze zich om of houdt ze hem af. Tot frustratie van de vriend. Het gaat maar door en op een gegeven moment verwacht je een reactie of confrontatie. Helaas blijft dat ook hier uit, en wordt er simpelweg naar een andere scène gecut. Een behoorlijke anticlimax.

Toch is de film redelijk te genieten in onafhankelijke scènes. Wanneer Dunia danst komt de film tot leven. Ook zit er leuke humor in de film, zoals wanneer enkele dames in een auto van waterpijpen aan het genieten zijn, die buiten de geparkeerde auto’s zijn opgesteld. En het acteerwerk van de bijrolspeelsters is doorgaans vermakelijk, zoals in de scène waarin Dunia door een kennis en leerlingen van haar buikdansschooltje voor het eerst wordt aangekleed en wegwijs wordt gemaakt in de wereld van het buikdansen. De kennis, zelf een forse dame, “klaagt” dat Dunia geen buik heeft en geen borsten, terwijl ze toch zeker over voldoende “goederen” bezit, en deze goed weet te showen. Inhoudelijk het interessantste aspect is de kritiek op vrouwenbesnijdenis in de film. Dunia probeert de dochter van haar tante hiertegen te beschermen, die door grootmoeder op de huid wordt gezeten. Het is deze vorm van vrouwelijke onderdrukking, en de parallel met het buikdansen als vorm van vrouwelijke, lichamelijk expressie die het meest waardevol is in de film. De tante van Dunia wil niet dat haar dochter dit vreselijke gebruik, dat in Egypte nog bij de meeste vrouwen wordt toegepast, moet ondergaan, met als gevolg een koude, passieloze houding, zoals zij die zelf ook heeft gekend in haar leven. Het is betekenisvol dat Dunia juist haar eigen volledige expressie en passie in het dansen weet te vinden op het moment dat ze echt durft op te komen voor de belangen van dit kind. Jammer dat dit soort sterke connecties en dramatische ladingen niet meer in de film zijn terug te vinden.

Bart Rietvink