Hamlet (2006)

Regie: Aleksandar Rajkovic | 105 minuten | drama, komedie | Acteurs: Petar Bozovic, Igor Djordjevic, Miodrag Fisekovic, Zoran Kostic, Jovan Fetovski, Zoran Simic, Suzana Petrovic

Dat de Roma in heel Oost-Europa aan de zelfkant van de samenleving verkeren is ondertussen genoegzaam bekend. In Servië is het niet anders. En toch is het even schrikken als ‘Hamlet’ begint. De omstandigheden waaronder de Roma in deze film leven, is ronduit armoedig, en daarmee helaas ook uitermate realistisch. Zo ziet het Europa van de 21e eeuw er dus óók uit: krottenwijken en mensen in lompen, beelden die we associëren met de Braziliaanse favela’s. Het lijkt de bewoners, de Roma zelf, niet te deren. Dit is hun eigendom: de vuilnisbelt buiten Belgrado. Hier worden ze met rust gelaten en gelden zo hun eigen mores.

Het verhaal in ‘Hamlet’ volgt trouw de lijnen van het beroemde toneelstuk van William Shakespeare. Hoofdpersoon Hamlet heet zelfs in de film gewoon Hamlet, een toch wat curieuze naam voor een Roma. Het verhaal is bekend: Hamlet wil wraak nemen op zijn oom, hier Jova, de nieuwe ‘koning’.

Jova heeft Hamlets vader vermoord en zijn moeder ingepikt, overigens niet tegen haar wil. Hamlet zelf wordt vooral met meewarige blik bekeken door de rest van de gemeenschap. Alleen zijn vriend Dragan vertrouwt hij nog. Hamelt zelf maakt een vooral nogal verwarde indruk: in eerste instantie lijkt zijn vaders dood hem niet veel te kunnen schelen. Hij heeft vooral oog voor de mooie Zorica. Als hij ontdekt dat Jova verantwoordelijk is voor de dood van z’n vader (aan hem verteld door z’n vader in geestesverschijning zelf) neemt de verwarring alleen maar toe. Zelfs de drank kan hem niet meer troosten, en uiteindelijk kan dit drama niet anders dan uitlopen op een bloedbad.

Ondanks het dramatische verhaal wordt ‘Hamlet’ met veel humor verteld, wat het tot een toch een redelijk licht verteerbare film maakt. En dat is opvallend, omdat de beelden zelf soms hemeltergend triest zijn: de omstandigheden waarin de Roma leven, de gelatenheid waarmee men het accepteert, de mishandeling van een dansende beer. Kortom, de totale uitzichtloosheid wordt wel in beeld gebracht, maar de mensen zelf lijken er nauwelijks onder te lijden. Misschien is dat ook wel de kracht en tegelijkertijd het trieste van de Roma: ze kunnen en willen niet anders, lijkt het wel…

Ondertussen is de link tussen Shakespeares ‘Hamlet’ en de situatie van de Roma onduidelijk, en dat maakt de film toch wat onbevredigend. Waarom is besloten om deze twee werelden aan elkaar te koppelen? Geen moment worden deze twee werelden namelijk echt één. De film is daarmee te veel een ijskoude transplantatie geworden: alsof het oorspronkelijke toneelstuk in lompen op een aftands toneel verschijnt. Op zich misschien aardig, maar dan moet het waarom wel duidelijk worden.

Dat de acteurs grotendeels echte Roma én amateurs zijn, is een voor- en nadeel. Voordeel is dat het de authenticiteit van de film vergroot, nadeel dat de acteurs niet echt geweldig kunnen acteren. Het maakt de film (ongewild?) alleen maar meer een klucht. De drie enige professionele acteurs (de rollen van Jova, Hamlet en de dorpsgek) tillen dat gelukkig wel enigszins omhoog, maar ook zij maken van hun personages toch vooral karikaturale personen.

‘Hamlet’ laat je zitten met een wat dubbel gevoel: een mooi in beeld gebrachte film over en door Roma is alleen maar aan te moedigen, zelfs als het negatieve beeld van de Roma er (terecht) tot op zekere hogote door bevestigd wordt. Maar waarom er een klassiek toneelstuk met de haren bij getrokken wordt, blijft echter de onbeantwoorde vraag.

Daniël Brandsema