Katalin Varga (2009)
Regie: Peter Strickland | 82 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Hilda Péter, Norbert Tankó, Enikö Szabó, Raluca Sava, Florin Vidamski, Zsolt Páll, Tibor Pálffy, Fatma Mohamed, László Mátray, Sebastian Marina, Szilvia Majláth, Attila Kozma, Melinda Kántor, Roberto Giacomello, Andrea Gavriliu
Climax, zwart beeld en vervolgens de aftiteling. Gewoon een simpele zwarte achtergrond, witte letters en het meest opmerkelijke: totaal geen muziek. En toch blijf je de hele aftiteling in de zaal zitten in een gespannen afwachting op meer..
De Britse regisseur Peter Strickland heeft het goed voor elkaar met zijn debuutfilm ‘Katalin Varga’. Wereldwijde aandacht, een prijs op het filmfestival van Berlijn en een nominatie voor een European Film Award. Het spreekt ook zeker tot de verbeelding dat Strickland de film financierde met een erfenis en het geheel realiseerde in een opnameperiode van slechts drie weken. Hoe bedoel je intrinsiek gemotiveerd.
Als de man van Katalin (Hilda Péter) erachter komt dat hij niet de vader is van ‘hun zoon’ Orban (Norbert Tanko), wijst hij kind en moeder resoluut de deur. Voor Katalin is dit hét moment om af te gaan rekenen met de zolang genegeerde demonen uit haar verleden. En zo begint een reis van wraak door het robuuste landschap van de Roemeense Karpaten. Met paard en wagen struinen zoon en moeder door het onherbergzame landschap. Nadat Varga haar eerste afrekening heeft voltooid wordt de jacht op haar geopend. Maar met volharding vervolgt ze haar reis voor de ultieme eindafrekening.
De verkrachter van Katalin, Antal (Tibor Palffy), is een aantrekkelijke en hardwerkende, man. Hij heeft een huisje en een liefdevolle vrouw, waarmee hij een rustig bestaan heeft opgebouwd. Op het moment dat Katalin samen met haar zoon tijdelijk intrekt in het boerenhuisje, ontstaan er interessante scènes. Zeker ook omdat Antal zich haar niet meer herinnert. Zo is er een prachtige scène in een bootje op het meer, waarin Katalin aan Antal en zijn vrouw gedetailleerd verslag doet van haar verkrachting. Allerlei verschillende emoties en belangen lopen in een surrealistische spanning door elkaar: de onwetende vrouw van Antal toont compassie; Katalin speelt een duister spel als onderdeel van haar wraakgevoelens; Antal realiseert zich wie er tegenover hem zit en wordt steeds onrustiger . Zoals op meerdere momenten in de film weet de half Engelse en half Griekse regisseur met de omgeving, de muziek en het camerawerk een dimensie toe te voegen aan het verhaal. Als Katalin begint te vertellen over de dieren in het bos krijgt de scène zelfs de allure van een donker sprookje. En omdat dat gegeven juist zo mooi is, had dat thema wellicht beter uitgewerkt kunnen worden op ook andere momenten in de film.
De regisseur vertelt geen zwart-wit verhaal waarin de verkrachter puur slecht is en het slachtoffer alleen maar zielig. Het is ook niet zo dat de sympathie helemaal uitgaat naar Katalin of juist naar Antal. Nee, er is juist ruimte voor interpretatie door de kijker. Je kunt zelf je eigen oordeel vellen. Toch heeft de film ten onrechte commotie veroorzaakt bij een bepaald publiek. Zo werd Strickland beticht van provocatie omdat hij de verkrachter Antal als een aardige man portretteerde, werd door feministen misbruik van Katalin in zijn schoenen geschoven en werd het hem verweten dat hij de Hongaarse minderheid in Roemenië op een verkeerde wijze in beeld bracht. Resultaat: volop aandacht voor deze debuutfilm.
Omdat Strickland op veel plaatsen de dialoog vervangt door geluid en muziek is de muzikale omlijsting voornamelijk in het begin van de film suggestief aanwezig. Een mooie en artistieke toevoeging, maar op zekere momenten spraken de beelden voor zich en was het geluidsontwerp wat te bombastisch op de voorgrond. Met radiostilte had hij zeker hetzelfde effect gerealiseerd, zoals dat tijdens de aftiteling van de film ook werkte. Toch leverde het geluidsontwerp een Zilveren Beer op tijdens het Filmfestival van Berlijn. Eerder nog zou je verwachten dat Hilda Péter bekroond zou worden voor haar prachtige vertolking Katalin Varga.
‘Katalin Varga’ is bijna een donker sprookje. Ze weet je te verrassen, te ontroeren en te onthutsen. Een veelzijdige arthouse roadmovie met paard en wagen.
Tristan van der Linden
Waardering: 4
Bioscooprelease: 7 januari 2010