La La Land (2016)
Regie: Damien Chazelle | 128 minuten | komedie, drama, musical, romantiek | Acteurs: Ryan Gosling, Emma Stone, Amiée Conn, Terry Walters, Thom Shelton, Cinda Adams, Callie Hernandez, Jessica Rothe, Sonoya Mizuno, Rosemarie DeWitt, J.K. Simmons, Claudine Claudio, Jason Fuchs, D.A. Wallach, Trevor Lissauer, Olivia Hamilton, Anna Chazelle, Marius de vries, Finn Wittrock, Josh Pence, Nicole Coulon, Damon Gupton, John Legend, Christopher Michael Stevens
De musical was in het Hollywood van de jaren dertig en vijftig een gevierd genre. Dat was niet zonder reden. Met de opkomst van het geluid werd het technisch mogelijk om gezongen teksten en bijbehorende muziek integraal op de filmband te zetten. Sindsdien heeft de musical echter slechts sporadisch het witte doek gesierd en lijken films met liedjes vooral voor kinderoren bestemd. Terwijl dit soort films, mits met kunde gemaakt, rijker zijn dan zoete deuntjes, aanstekelijke dansjes en ongenuanceerde vrolijkheid alleen.
Dat moet ook regisseur Damien Chazelle gedacht hebben. In 2014 brak de filmmaker door met zijn debuutfilm ‘Whiplash’, waarin de beproevingen van een talentvolle drummer op een conservatorium centraal stonden. Deels gebaseerd op zijn eigen verleden, wist hij de muzikale ontberingen van de hoofdpersoon haarfijn bloot te leggen. Dat muzikaal vernuft keert terug in ‘La La Land’.
Chazelle vond zijn inspiratie dit keer in de vroege musical. Het openingsnummer van ‘La La Land’ lijkt bijvoorbeeld qua vorm op dat van het iconische ‘Love me Tonight’ (Rouben Mamoulian; 1932), waarin de zang telkens van personage naar personage springt en daardoor een gevoel van solidariteit creëert. In ‘La La Land’ zijn het de slachtoffers van een file die saamhorig in een lied over de zonnige, nieuwe dag uitbarsten. In een geweldig gechoreografeerd shot zweeft de camera van persoon tot persoon over de stilstaande auto’s heen. De wachtenden ondergaan hetzelfde lot, maar hebben tegelijkertijd de hoopvolle ambitie nog wat van hun dag te maken.
Ook de twee hoofdrolspelers van ‘La La Land’ staan stil in die file. Het is metaforisch voor de stilstand die ze ook in hun leven ervaren. Mia (Emma Stone) droomt van een grootse carrière als actrice, maar komt niet verder dan de talloze auditiekamers die Hollywood rijk is. Om de kost bij elkaar te scharrelen, werkt ze als barista in een koffietentje. Ze vergaapt zich aan de vele filmsterren die voorbijkomen, hopend dat ze ooit zelf zo beroemd zal kunnen zijn. Sebastian (Ryan Gosling) heeft eenzelfde ambitie. Zijn grootste wens is om zijn eigen jazzclub te beginnen. Tot het zo ver is, verdient hij zijn geld als restaurantpianist. Het repertoire: oubollige kerstliedjes.
Als hun levens zich in die file voor de eerste keer kruisen, is er van enige aantrekkingskracht geen sprake. Zij, druk repeterend voor een nieuwe auditie, vergeet het gaspedaal in te drukken als de rij auto’s weer in beweging begint te komen. Hij, haastig om zijn baan niet te verliezen, reageert met energiek geclaxonneer om zijn ongenoegen over haar traagheid te uiten. Maar de stilstand in hun levens en de kloof die dan nog tussen hen instaat, zo leert de toeschouwer in het openingslied, hoeft geen stand te houden. Het wordt een mooie dag.
Het idee van een niemand die tot iemand kan uitgroeien stamt eveneens af van de vroege musical. In deze zogenaamde backstage musicals draaide het om onopvallende freules die, op het moment suprême, zich uit het niets ontpoppen als wereldster. De choreografische conventies van die tijd zijn bovendien vandaag de dag nog steeds leidend. Het gebruik van crane shots om een bovenaanzicht van een dans te geven is een techniek die bijvoorbeeld nog vaak wordt gehanteerd. Ook ‘La La Land’ gebruikt dit soort stijlmiddelen om de choreografie bij de liederen vooruit te stuwen.
Wanneer de romantiek haar gezicht laat zien, is het voorts net alsof de grootste musicalsterren van die tijd, Fred Astaire en Ginger Rogers, wedergeboren zijn. De manier waarop die twee in zang en dans steeds nader tot elkaar komen en uit elkaar worden gedreven, krijgt navolging in het gedetailleerde ‘La La Land’. Meer nog dan in de gesproken dialoog krijgt het spel van aantrekken en afstoten vorm in de liedteksten, de danspassen en de geweldige muzikale begeleiding. Het resultaat is hartverwarmend, ook in de momenten dat de relatie tussen Mia en Sebastian mindere tijden kent.
Hoewel ‘La La Land’ de conventies van het musicalgenre trouw volgt, voelt de film nergens afgezaagd. Dat komt mede door een tweede dimensie van de musical. Het genre ontleent zijn populariteit niet alleen aan zijn visuele uitspattingen en het hoge sterrengehalte, maar ook de sociaal-culturele omstandigheden van de tijd waarin een film speelt zijn van invloed. Het is daar waar de ware kracht van het genre ligt. In ‘La La Land’ is dat niet anders.
De vroege musical speelde bijvoorbeeld veel met het idee van geluk en vrijheid. Hoewel personages wel degelijk flarden van geluk opvangen, is het echter in de regelmaat van tijdelijke aard. Twee wereldoorlogen hebben laten zien dat de boze buitenwereld niet helemaal buiten te sluiten is. Het geluk dat Hollywood ons voorschotelt is niet meer dan een omhulsel. Hoewel deels puur escapisme kan het absolute vertrouwen van Hollywood in geluk, liefde en vrijheid ook ironisch worden geïnterpreteerd. Romantiek en nostalgie zijn vaak niet meer dan dromen over een onbestaande werkelijkheid.
Dat ‘La La Land’ zich afspeelt in droomfabriek Hollywood is allesbehalve toeval. De film verlangt herhaaldelijk terug naar de tijd dat musicals booming waren in Hollywood. De tijd dat de beste jazzmuzikanten zich verzamelden rondom de filmstudio’s (de eerste geluidsfilm, in 1927, heette niet geheel toevallig ‘The Jazz Singer’). De tijd van ‘magische’ technieken als cinemascope en technicolor. De tijd dat je vanuit het niets een iets kon worden. En bovenal een tijd waar tegenwoordig door menig Amerikaan met weemoed naar wordt teruggekeken.
Dat geldt in zekere zin ook voor de hoofdpersonages in ‘La La Land’, maar of ze daadwerkelijk hun geluk zullen vinden in deze nostalgische stellingname is de vraag. Hoewel de film de ironie niet nadrukkelijk opzoekt, is het tussen de regels overal aanwezig. Als er wordt gezongen dat de nieuwe dag een mooie gaat worden, dan weet je als toeschouwer dat er wel een aantal haken en ogen aan die bewering verbonden kunnen zijn. Omdat het leven geen droom is. Of, specifieker, dat het leven geen film is. En vasthouden aan het verleden alleen je uiteindelijk niet verder zal helpen, omdat het leven altijd verder gaat. Dat idee krijgt in ‘La La Land’ (daar is de ironie weer) een liefdevolle, bewuste en subtiele uitwerking als filmcollege. Heerlijk!
Wouter Los
Waardering: 5
Bioscooprelease: 22 december 2016
DVD- en blu-ray-release: 25 mei 2017