Les indésirables – Batiment 5 (2023)

Regie: Ladj Ly | 106 minuten | drama | Acteurs: Anta Diaw, Alexis Manenti, Aristote Luyindula, Steve Tientcheu, Aurélia Petit, Jeanne Balibar, Judy Al Rashi, Mohamad Al Rashi, Djénéba Diallo, Bass Dhem, Gladys Chauvellier

Denk je aan Parijs, dan denk je vaak aan romantische wandelingen langs de Seine, cultuur snuiven bij het Musée d’Orsay, de Notre Dame en het Louvre en een culinaire verwennerij in een van de vele knusse bistro’s in Montmartre. Uiteraard met een goed glas wijn. Maar dat is het Parijs uit sprookjes. Het échte Parijs is rauw, ruw en roerig. Een multiculturele snelkookpan waar mensen afkomstig van over de hele wereld proberen een bestaan op te bouwen in de betonnen banlieues van Saint-Denis, Clichy-sous-bois, Montfermeil en Epinay-sur-Seine (en vele anderen). Montfermeil is ook de wijk waar regisseur Ladj Ly opgroeide. Ly, kind van Malinese ouders, maakte van dichtbij de rellen mee die Parijs – en later heel Frankrijk – in 2005 in brand zetten. Jongeren, net als hij veelal van Afrikaanse komaf, protesteerden tegen de sociaaleconomische ongelijkheid. Ly filmde de rellen om zo ook het verhaal van de relschoppers te laten zien. Een filmmaker was geboren. De banlieues zijn twintig jaar later nog altijd een dankbaar onderwerp. Want na zijn veelgeprezen debuutfilm ‘Les misérables’ uit 2017 gaat ook zijn tweede speelfilm ‘Les indésirables’ (2023) over het leven in de druistige Parijse voorsteden. Je kunt de man immers wel uit de banlieue halen, maar de banlieue nooit uit de man.

In eigen land werd de film uitgegeven onder de titel ‘Batiment 5’, oftewel ‘gebouw 5’. Centraal staat een aftandse flat die door een van de personages omschreven wordt als ‘een favela van tien verdiepingen’. Het Parijs van de Eiffeltoren, het Louvre en de Arc de Triomphe is hier ver vandaan. ‘Dit is niet hoe ik me Frankrijk had voorgesteld’, verzucht de Syrische Tania (Judy Al Rashi). Montfermeil – en vele vergelijkbare wijken en voorsteden – worden al decennialang aan hun lot overgelaten door de overheid. In Batiment 5 doen licht en elektriciteit het vaker niet dan wel – om over de lift maar helemaal te zwijgen. De jonge Hany Keita (Anta Diaw) droomt van nieuwe, ruimere woningen en zet zich daar ook actief voor in. Op de dagen dat ze niet werkt in het gemeentehuis, helpt ze haar buren bij het invullen van formulieren en stuurt ze brieven waarin ze de overheid verzoekt de woningen te renoveren. Wanneer de burgemeester plots overlijdt, wordt de ambitieuze kinderarts Pierre Forges (Alexis Manenti) tot zijn (tijdelijke) opvolger gekozen. Ooit was hij idealistisch van aard, maar de macht blijkt ook hem al snel te corrumperen. Waar Haby aanvankelijk nog hoop heeft op een beter bestaan, spat haar droom al snel in duigen. Pierre blijkt maar weinig op te hebben met de bewoners van de flatgebouwen en heeft zijn zinnen gezet op een aantal lucratieve prestigeprojecten waar de oude panden voor moeten wijken.

Waar ‘Les misérables’, de film die Ly de juryprijs in Cannes en een Oscarnominatie voor beste internationale film opleverde, zich richtte op de oplopende spanningen tussen jeugdbendes in de banlieues en de Parijse anti-crime eenheid, toont ‘Les indésirables’ in feite wat aan die rellen voorafgaat. Hoe kunnen de onderlinge spanningen zodanig toenemen dat het zo uit de hand kan lopen? Waar komt al die frustratie vandaan? Ondanks de verschillen, hebben de films ook veel overeenkomsten. Niet alleen de locatie en het feit dat Ly zo dicht bij de werkelijkheid weet te blijven bij het vertellen van zijn fictieve verhaal, maar ook de zinderende, rauwe energie van ‘Les misérables’ zien we hier terug. Je kunt duidelijk merken dat Ly persoonlijk betrokken is bij het wel en wee van zijn personages, dat hij zich een van hen voelt. In Haby zie je zijn eigen strijdbaarheid én veerkracht terug; naarmate de film vordert groeit haar kracht. Daarmee benadrukt hij dat het dankzij vrouwen als zij is dat er toch dingen zijn veranderd de afgelopen jaren. ‘Ik wilde mijn eer betuigen aan het engagement dat zij altijd hebben gehad.’ In de scènes waarin Haby de confrontatie aangaat met het establishment, voel je hoe Ly de spanning vakkundig opbouwt. De camera van Julien Poupard kruipt dicht op Diaws gezicht en laat haar ogen boekdelen spreken: het is deze vrouw menens.

Ly gaat niet altijd even subtiel te werk om zijn punt te maken; vooral de politici worden vrij eendimensionaal als slechteriken neergezet. Maar het zij hem vergeven, omdat dit een film is die door zijn persoonlijke betrokkenheid niet per se aan kracht inboet, maar juist wint. ‘Les indésirables’ is een stuk hoopvoller dan zijn voorganger, wat vooral komt door het krachtige personages Haby. Haar strijd is heel wat minder fysiek en agressief dan die van de mannen in Ly’s debuutfilm en ze behoudt op bewonderenswaardige wijze het geloof en vertrouwen om via de geleidelijke weg van de politiek verandering te kunnen bewerkstelligen. Ook al stuit ze op een muur van corruptie en cynisme. De impact die ‘Les misérables’ had (herinner je je het heftige slotakkoord nog?), blijft hier achterwege. Maar Ladj Ly kijkt in deze film naar de toekomst en dat geeft moed in een tijd van wanhoop en onrust.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 28 maart 2024