Man on the Moon (1999)
Regie: Milos Forman | 118 minuten | drama, komedie, biografie | Acteurs: Jim Carrey, Courtney Love, Paul Giamatti, Danny DeVito, George Shapiro, Gerry Becker, Leslie Lyles, Greyson Erik Pendry, Britanny Colonna, Bobby Boriello, Budd Friedman, Tom Dreesen, Thomas Armbruster, Pamela Abdy
‘Man on the Moon’ is het onofficiële laatste deel uit de trilogie die scenarioschrijvers Scott Alexander en Larry Karaszewski over drie Amerikaanse anti-helden hebben geschreven. ‘Ed Wood’ – over de enthousiaste maar beroerde Amerikaanse B-filmer Ed Wood – werd verfilmd door Tim Burton. ‘The People vs Larry Flint’ – over Amerika’s beroemdste porno-exploitant Larry Flint – werd door Milos Forman onder handen genomen. Klaarblijkelijk was het hem bevallen, want Forman tekende ook voor de derde film, ‘Man on the Moon’, over het leven van de excentrieke komiek Andy Kaufman, die niet zozeer het doel had zijn publiek te vermaken, als wel de mensen in grote verwarring achter te laten. Iets wat is doorgevoerd in de film, want wie de film bekijkt heeft af en toe ook het idee danig bij de neus genomen te worden.
Andy Kaufman is een geboren komiek. Daarnaast is hij een geboren excentriekeling. Hij speelt voortdurend rollen en niet alleen op het podium. Zijn carrière neemt een hoge vlucht wanneer zijn manager George Shapiro hem weet te strikken voor een rol in de populaire tv-serie ‘Taxi’. Na een paar seizoenen houdt Kaufman het echter voor gezien; hij verafschuwt het genre. Hij gaat zich bezighouden met extremere vormen van humor, zoals het worstelen met vrouwen. Niet iedereen kan zijn grappen waarderen en al snel daalt zijn populariteit tot het nulpunt. Vooral ook omdat Kaufman zijn publiek constant op het verkeerde been zet. Aan zijn carrière komt abrupt ten einde wanneer er een terminale vorm van kanker bij hem wordt vastgesteld. Vrienden en familie geloven het eerst niet. Zij gaan ervan uit dat het één van vele zijn vele grappen is. Het tegendeel blijkt echter het geval.
‘Man on the Moon’ is niet een eerbetoon geworden in de gewone zin van het woord. Kaufman wordt gewoon neergezet zoals hij was: moeilijk in de omgang en met gebreken en al. Juist dit maakt het zo de moeite waard om naar de film te kijken; we worden nogmaals geconfronteerd met zijn gedrag en de daaruit voortkomende consequenties. De kijker volgt Kaufman gedurende de verschillende periodes in zijn leven: het moeilijk hanteerbare jongetje dat optreedt voor de muur, de van zichzelf verzekerde stand-up comedian, zijn grote doorbraak inde komedieserie ‘Taxi’ die hem de zo begeerde roem bracht, tot aan zijn dood in 1984.
Omdat het onduidelijk is waar de act ophield en Kaufman begon, hebben schrijvers Scott Alexander en Larry Karaszewski ervoor gekozen niet op zoek te gaan naar de man achter de act, maar Kaufman te tonen zoals hij zich profileerde. Met andere woorden: Kaufman wás zijn eigen act. Die aanpak blijkt een gouden greep. ‘Man on the Moon’ doet geen pogingen het raadsel Kaufman op te lossen, en dat maakt de film zo intrigerend. Want afgezien van de vraag of er in werkelijkheid een normale Kaufman bestond – sommigen beweren dat hij geestesziek was – valt het sterk te betwijfelen of het tonen van de man achter de performer een even amusante en boeiende film had opgeleverd. Een bijkomstigheid van deze aanpak is echter wel dat kijker met dezelfde vraag blijft zitten als het publiek destijds: was het gespeeld of was het echt?
Jim Carrey toont met zijn vertolking van Andy Kaufman aan dat hij meer is dan de koning van het gekke-bekkentrekken. Voor het eerst in zijn carrière kijkt het publiek niet naar Jim Carrey, maar naar het personage dat hij speelt. Zijn haast ingetogen en natuurgetrouwe weergave bracht hem dan ook veel lof en leverde hem zelfs een Golden Globe op. Ook de bijrollen zijn uitstekend ingevuld, met de immer overtuigende Paul Giamatti (als Kaufmans artistieke side-kick en tekstschrijver Bob Zmuda) als sterkste troef. Maar ook Danny DeVito (als manager George Shapiro) en Courtney Love (als Andy’s vriendin Lynn) halen een behoorlijk niveau. Na ‘Amadeus’ en ‘The People vs. Larry Flint’ laat regisseur Milos Forman opnieuw zien dat hij wel raad weet met biopics over geniale gekken.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 25 mei 2000