Meet John Doe (1941)
Regie: Frank Capra | 122 minuten | drama, komedie, romantiek | Acteurs: Gary Cooper, Barbara Stanwyck, Edward Arnold, Walter Brennan, Spring Byington, James Gleason, Gene Lockhart, Rod La Rocque, Irving Bacon, Regis Toomey, J. Farrell MacDonald, Warren Hymer, Harry Holman, Andrew Tombes, Pierre Watkin, Stanley Andrews, Mitchell Lewis, Charles C. Wilson, Vaughan Glaser
Als journaliste Ann Mitchell (Barbara Stanwyck) wordt ontslagen verzint ze als laatste daad een fictieve persoon, John Doe. Deze John Doe is zojuist ontslagen van zijn werk en laat in een ingezonden brief aan de krant weten dat hij uit ongenoegen over het onrecht en ander leed dat hij om zich heen ziet, op eerste kerstavond zelfmoord zal plegen. Het verhaal slaat aan. De verzonnen John Doe wordt door iedereen een hart onder de riem gestoken en zijn persoon begint in de media mythische proporties aan te nemen. De krant waarin de brief wordt gepubliceerd begint er wel brood in te zien en neemt Ann Mitchell weer aan om de hype uit te buiten. Er wordt een John Doe gevonden in Long John Willoughby (Gary Cooper), een simpele, wat onhandige maar charmante verschijning. Hij was ooit pitcher bij een goede honkbalploeg (“Perfect, a baseballplayer. What could be more American,” zegt Ann), maar zwierf na een blessure rond als een eenvoudige zwerver. De verse John Doe spreekt met zijn eenvoudige voorkomen – the guy next door – iedereen tot de verbeelding en hij groeit al snel uit tot een ware volksheld. Hij is iemand die opkomt voor de normale man en in speeches, geschreven door de toch zeer idealistische Ann, een goede sociale omgang en wederzijds respect onder het volk bepleit. Maar hoe nobel het allemaal ook is, uiteindelijk is het allemaal gebaseerd op een leugen. John Doe bestaat niet en de geplande zelfmoord evenmin. Bovendien beginnen oneerlijke politici er zich mee te bemoeien waardoor het verhaal snel ontdaan wordt van zijn eerlijke, ideële strekking.
Die ideële strekking ligt er in ‘Meet John Doe’ dik bovenop. Het is een betoog tegen de egoïstische, materialistische, hebberige en individualistische geest van een kleine elite. Net als in Capra’s ‘It’s a Wonderful Life’ (dat door de FBI een communistische boodschap werd verweten) is een dikke rijkaard, dit keer de rechtse politicus Lovett (een mooie rol van Gene Lockhart), de ellendeling en is de normale, eerlijke en hardwerkende man het slachtoffer. Het mag dan zo zijn dat in beginsel iedereen zijn eigen belangen nastreeft – Ann wil haar baan terug (de brief die ze schrijft, is bedoeld als “fireworks” waar de redacteur naar vraagt), John wil geld zodat hij zijn blessure kan verhelpen om weer te kunnen honkballen, de krant wil aandacht om de oplage te vergroten en de politici willen de zaak uitbuiten om het electoraat voor zich te winnen – maar dat John en Mitchell uiteindelijk aan de goede kant staan mag geen verrassing heten. Bovendien worden de verhoudingen uiteindelijk zo zwart-wit weergegeven dat het moeilijk is om niet mee te leven met de oprechte John Doe.
Niet zelden is de film hierin ontzettend sentimenteel. Met name de laatste scène, waarin de confrontatie tussen het John en zijn uitbuiters, en ook nog de onontkoombare romances tussen hem en Ann tot een climax komen, laten dat mierzoete drama zien. Het heeft soms wat bijna kitscherigs, maar tegelijkertijd heeft het ook een typische charme die Capra goed weet te gebruiken. Alles ligt er dik bovenop, maar het werkt wonderwel. ‘Meet John Doe’ wordt vaak populisme toegeschreven. En inderdaad, de trotse, patriottistische ondertoon is continu aanwezig. Het Amerikaanse volk zegeviert op het morele vlak en de eerlijke, harde arbeider – de common man, de John Doe – wordt uiteindelijk beloond. De boodschap van Capra is er één van hoop en Capra heeft geloof in het volk.
Het is moeilijk niet te vallen voor het warme verhaal van ‘Meet John Doe’. Bovendien spelen zowel Gary Cooper als Barbara Stanwyck fantastische rollen en zijn ook de overige castleden (waaronder Walter Brennan als een goede vriend van John en de eerder genoemde Lockhart) goed op dreef. Bovendien is een aantal scènes prachtig in beeld gebracht en is de strakke regie van Capra duidelijk aanwezig. ‘Meet John Doe’ houdt zich prima staande naast klassiekers als ‘Mr. Smith Goes to Washington’ en ‘It’s a Wonderful Life’ en is daarom, ondanks het soms dik aangezette sentiment, een aanrader voor iedere serieuze filmliefhebber.
David Croese