Mercedes Sosa, The Voice of Latin America – Mercedes Sosa: La voz de Latinoamérica (2013)
Regie: Rodrigo H. Vila | 93 minuten | documentaire
Met het overlijden van de Argentijnse folkzangeres Mercedes Sosa in 2009 verloor Latijns-Amerika een belangrijke stem. Niet alleen haar kenmerkende zangstem, maar ook haar proteststem; gedurende haar hele carrière nam Mercedes Sosa het op voor het onderdrukte en in armoede levende deel van het Latijns-Amerikaanse volk. Altijd bleef ze naturel en bescheiden, en verdedigde zij ‘haar’ Latijns-Amerika, soms met gevaar voor eigen leven.
In de documentaire ‘Mercedes Sosa, The voice of Latin America’ heeft de Argentijnse regisseur Rodrigo Vila het leven van de diva die geen diva was in beeld gebracht aan de hand van vele archiefbeelden en een rondgang langs de belangrijkste personen en plekken uit het persoonlijke en professionele leven van ‘de stem van Latijns-Amerika’.
De film begint in 2009, toen ze op 74-jarige leeftijd na een relatief kort ziekbed in een ziekenhuis in Argentinië stierf aan lever- en hartproblemen. Ook al had ze verschillende doodsbedreigingen en aanslagen overleefd, haar dood kwam voor het Argentijnse volk veel te vroeg. Duizenden mensen in heel Latijns-Amerika treurden om het verlies, zo zien we in de film, en ook collega-muzikanten, Latijns-Amerikaanse grootheden zoals de Cubaanse Pablo Milanés, René Pérez (Calle 13), de Braziliaanse Chico Barque en Argentijn León Gieco vertellen aan regisseur Vila hoeveel Mercedes Sosa voor hen betekend heeft. “Ze was onze Rolling Stones en Beatles bij elkaar”.
De documentaire is opgebouwd uit gesprekken met muzikanten, familieleden en vrienden van Mercedes Sosa van over de hele wereld. Fabián Mutus, de zoon van, bezoekt deze plekken en personen en bespreekt de levensweg van zijn moeder en de sporen die zij heeft achtergelaten. De keuze voor deze opzet is een goede geweest, omdat de zoon van Sosa een heel persoonlijke sfeer creëert. De film laat zich daardoor bekijken als een intiem portret. De zoektocht in het heden wordt aangevuld met vele archiefbeelden van optredens en interviews met Sosa door de jaren heen, waardoor ook haar eigen verhaal een belangrijke plek in de film heeft. Aanvankelijk lijkt de vertelling wat van de hak op te tak te springen, maar gaandeweg krijgt het verhaal en de film meer vorm.
In de jaren vijftig zong Mercedes Sosa, dochter uit een eenvoudig arbeidersgezin uit Tucumán, in het noorden van Argentinië, al met hartenlust, maar moest haar muzikale ambitie voor haar ouders verborgen houden. Onder een valse naam deed ze als meisje mee aan een zangwedstrijd georganiseerd door een lokaal radiostation en won. Het balletje ging rollen, maar pas halverwege de jaren zestig brak Mercedes echt door en werd een van de grootste artiesten van het getormenteerde Latijns-Amerika in de jaren zeventig en tachtig. Sosa koos nadrukkelijk voor politiek links en streed tegen uitbuiting en onderdrukking van arbeiders, inheemsen en andere minderheden. Haar socio-politieke positionering en vrijheidsstrijd werd haar niet door iedereen in dank afgenomen, en halverwege de jaren zeventig kwam ze in eigen land, waar de militaire dictatuur zich gevestigd had, in de problemen. Ze werd verbannen en verbleef jaren in Parijs, zonder haar thuisland uit het oog te verliezen.
Dat het leven aan de top, de politieke strijd maar ook het persoonlijk verdriet dat Sosa kende zijn tol eisten, zien we ook uitgebreid verbeeld. In oude interviews met Sosa zien we hoe ze soms verscheurd werd door depressie en eenzaamheid. Dit brengt de nodige gelaagdheid in de film, want behalve Sosa zelf, wordt er door niemand anders natuurlijk een onvertogen woord gesproken. Vooral het laatste kwartier is één grote ophemelende samenvatting van het voorgaande, wat eigenlijk niet nodig is omdat de rest van de film al voor zich spreekt.
Het belangrijkste van alles komt gelukkig ruimschoots in beeld: de muziek. Verschillende liederen zitten minutenlang in de film, met Engelse ondertiteling, zodat voor elke kijker de impact van de teksten duidelijk wordt. Hoeveel bezieling Mercedes Sosa in haar nummers legde, hoeveel gevechten er nodig waren om ze te kunnen zingen; de gemiddelde westerse artiest of luisteraar kan zich er niets bij voorstellen, en alleen al daarom zou iedereen deze film moeten zien.
Ruby Sanders