R.M.N. (2022)

Recensie R.M.N. CinemagazineRegie: Cristian Mungiu | 127 minuten | drama | Acteurs: Judith State, Marin Grigore, Macrina Barladeanu, Orsolya Moldován, Rácz Endre, József Bíró, Ovidiu Crisan, Zoltán Deák, Cerasela Iosifescu, Andrei Finti, Bacs Miklos, Alin Panc, Victor Benderra, Amitha Jayasinghe, Gihan Edirisinghe, Nuwan Karunarathna, Kovacs Levente Jr., Varga Csilla, Orban Attila, Boros-Piroska Klara, András Hatházi

De migratiestromen in de grensstreken van Europa zijn altijd in beweging en zorgen soms voor veel ophef in het nieuws en op sociale media. Wellicht is het tijd om eens een filmisch kijkje te nemen in zo’n grensstreek, moet de Roemeense regisseur Cristian Mungiu gedacht hebben en koos daarvoor Transsylvanië. Tevens verwijst de filmtitel ‘R.M.N.’ naar de afkorting voor nuclear magnetic resonance, een hersenscanonderzoek dat iets onder het oppervlak probeert te detecteren. Op die manier poogt Mungiu ook bloot te leggen hoe een gemeenschap zich tegen buitenstaanders en uiteindelijk zichzelf kan keren. Hoewel de imponerende blik van Mungiu op dit maatschappelijke proces niet volledig zonder hoop is, voelt de film evenwel als de vooravond van een donkere dageraad.

De Roemeense Matthias (Marin Grigore) werkt in een Duitse vleesfabriek en raakt zodanig in de nesten dat hij op de vlucht slaat naar zijn geboortestreek Transsylvanië. Daar probeert hij zijn oude leventje weer op te pakken. Zijn zoontje Rudi (Mark Blenyesi), die bij zijn vervreemde echtgenote woont, heeft angstaanvallen en durft niet meer alleen uit huis. Volgens moeder Ana (Macrina Bârlădeanu) heeft het jongetje iets ernstigs gezien in de heuvels op weg naar school. Ook maakt Matthias zich zorgen over de gezondheid van zijn vader, papa Otto (Andrei Finți), en raakt hij weer in de ban van oude vlam Csilla (Judith State) die manager is geworden bij de plaatselijke broodfabriek. Csilla heeft buitenlanders aangenomen omdat er nog maar weinig dorpelingen in de fabriek willen werken en vele, zoals Matthias, zijn weggegaan voor broodwinning in het buitenland. Geleidelijk slaat lokale misère om in een diep wantrouwen jegens de arbeidsimmigranten.

Tussen al het geroep om eenheid in de gemeenschap en de veronderstelling van grote eendracht, kun je niet voorbijgaan aan de alomtegenwoordige diversiteit in deze grensstreek. In bijna ieder detail van het verhaal toont regisseur Mungiu wat voor een uniek lappendeken Transsylvanië is. Het herbergt mensen en plekken van zeer uiteenlopende achtergronden, zoals Calvinisten, Lutheranen, katholieken, orthodoxen, Duitsers, Hongaren, Roma’s, Roemenen en allerlei combinaties. Zo heeft Csilla Hongaarse wortels en is Matthias half-Duits. Dus, ook al proberen sommige dorpsbewoners de rangen te sluiten als één volk tegen de arbeidsmigranten, tonen hun geschiedenissen dat ze evengoed kunnen afstammen van nieuwkomers. De vraag is of de gemeenschap dit wil erkennen en over verschillen in traditie en nationalisme heen kan stappen.

De uitgeroepen dorpsbijeenkomst over de onderlinge spanningen in de gemeenschap is zo beladen dat het naargeestig wordt. Hoewel een stuk langer van stof, zie je een dergelijke Atheense burgerraad eveneens de boel op scherp zetten in de Roemeense film ‘Bad Luck Banging or Loony Porn’ (Radu Jude, 2021). Net als collega Radu Jude laat Mungiu in het midden of hij over deze gang van zaken vooral pessimistisch is of dat deze gespannen situatie nu eenmaal bij een democratie met groeistuipen hoort (en alternatieven zijn veel beangstigender). Toch kan de kijker niet ontgaan dat het schofterig gedrag in de geportretteerde gemeenschap steeds zorgelijkere vormen aanneemt naarmate sociale vraagstukken verzuipen in een kakafonie aan halsstarrige stemmen.

Met ‘R.M.N.’ verkent regisseur Mungiu wederom nieuw territorium op zowel artistiek als maatschappelijk vlak. Knap weet hij de kwaliteit van zijn eerder werk vast te houden, waaronder de met prijzen overladen films ‘4 Months, 3 Weeks and 2 Days’ (2007) en ‘Bacalaureat’ (2016) vallen. Aan de hand van uitgekiende en vlekkeloos uitgevoerde longshots bevraagt hij complexe zaken zonder belerend te zijn. Ook met in het achterhoofd dat ‘R.M.N.’ slechts over één van de vele grensgebieden in Europa een verhaal vertelt, houdt hij de kijker een ernstige spiegel voor. Tevens voegt Mungiu een snufje surrealisme toe, voor iets waar je moeilijk vat op kunt krijgen, datgene net onder het oppervlak. Wat heeft Matthias’ zoontje nu wezenlijk gezien? Het einde is daarom spectaculair en klein tegelijk, veelzeggend en tegelijkertijd prikkelend open.

Roy van Landschoot

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 1 december 2022
VOD-release: 1 maart 2023