RBG (2018)
Regie: Julie Cohen, Betsy West | 101 minuten | documentaire, biografie | Met: Ruth Bader Ginsburg, Ann Kittner, Harryette Helsel, Nina Totenberg, Martin D. Ginsburg, Arthur R. Miller, John Howard Lawson, Clara Spera, Brenda Feigen, James Steven Ginsburg, Jane C. Ginsburg, Lisa Beattie Frelinghuysen, Mary Hartnett, Wendy Williams, Gloria Steinem, Aryeh Neier, Sharron Frontiero, Kathleen Peratis, Bill Clinton, Orrin Hatch, Antonin Scalia
Ruth Bader Ginsburg was de tachtig al gepasseerd toen ze in 2013 ineens uitgroeide tot een icoon van de populaire cultuur. Haar beeltenis verscheen op koffiemokken en T-shirts en mensen lieten tatoeages met haar afbeelding plaatsen. Op internet hield ze eveneens de gemoederen bezig en actrice Kate McKinnon kroop in de populaire satirische show ‘Saturday Night Live’ (SNL) in haar huid. Ginsburg had de harten van met name de jonge generatie (hoogopgeleide) Amerikanen gestolen met haar vaak tegendraadse meningen in het Amerikaanse Hooggerechtshof, waar ze sinds 1993 als rechter zitting in heeft. Ze deinst er niet voor terug de andere rechters tegen te spreken en laat daarmee een ander geluid horen: ze neemt het op voor groepen in de samenleving die zich te weinig gehoord en gezien voelen: vrouwen, minderheden en anderen die tegen het establishment van de oude, witte mannen aanlopen. En zo werd een piepkleine tachtigplusser, dankzij social media, ‘The Notorious RBG’ en verscheen er niet alleen een persiflage in SNL en een door een rechtenstudente en een journaliste geschreven biografie, maar ook een speelfilm (‘On the Basis of Sex’, 2018) en een documentaire over het leven van Ruth Bader Ginsburg, getiteld ‘RBG’ (2018).
Filmmaaksters Betsy West en Julie Cohen trappen hun documentaire af met een reeks benamingen die Ginsburgs tegenstanders aan haar gegeven hebben: heks, monster, kwaadaardig en zelfs een zombie. Je krijgt meteen een beeld tegen wat voor vooroordelen en kortzichtigheid ze allemaal heeft moeten vechten gedurende haar werkzame leven, dat inmiddels al zo’n zestig jaar duurt. Aan de hand van historisch én actueel beeldmateriaal, interviews met betrokkenen en een aantal carrièrebepalende rechtszaken wordt de levensloop van Ruth Bader Ginsburg besproken. Als jong joods meisje in Brooklyn werd haar al op het hart gedrukt dat ze moest zorgen dat ze niet afhankelijk was van een man, maar zelf haar eigen broek kon ophouden. Haar moeder stierf tragisch genoeg de dag voor Ruth haar middelbareschooldiploma in ontvangst mocht nemen. Dat verdriet sterkte haar alleen maar nóg meer om haar stinkende best te doen op de universiteit, waar ze rechten ging studeren. Op Harvard was ze één van de slechts negen vrouwen tegenover vijfhonderd mannelijke studenten, maar ze blonk uit en liet zich niet van de wijs brengen door mannen die haar openlijk vroegen wat ze daar deed. Nota bene de decaan van de prestigieuze universiteit nodigde alle negen vrouwen bij hem thuis uit voor een diner, om vervolgens te vragen waarom ze op Harvard zaten, en zo de plaats innamen die anders voor een man had kunnen zijn.
Ruth ging onverstoorbaar door met het halen van goede cijfers, zelfs nadat ze in 1955 dochter Jane op de wereld had gezet. Een jaar eerder was ze getrouwd met jeugdliefde Marty, volgens Ruth zelf de eerste man die haar waardeerde om haar intelligentie. De onverwoestbare liefde tussen de twee loopt als een rode draad door de documentaire en de aimabele Marty zorgt voor een beetje warmte in een verder vrij sobere en zakelijke film. Hoewel ze elkaars tegenpolen zijn – zij is serieus, introvert en cerebraal, terwijl hij juist uitbundig, charmant en een gevoelsmens was – spat de liefde ervan af. Zij was altijd aan het werk, terwijl hij zijn ambities terugschroefde om er voor de kinderen te zijn. Dochter Jane onthult dat ze een logboekje bijhield waarin ze alle keren dat haar moeder lachte bijhield. Als het nog niet duidelijk was: Ruth neemt haar werk zeer serieus. De mooiste lach die ze laat zien is tijdens haar voordracht door Bill Clinton als rechter voor het Hooggerechtshof, als ze aan de toehoorders praat over het respect dat Marty heeft voor haar carrière; haar echtgenoot, gloeiend van trots, zie je achter haar zitten.
Het zijn dit soort momenten die de film leven inblazen. Niet dat Ruths prestaties, eerst als advocaat, daarna als rechter en nog weer later als opperrechter, niet ontzagwekkend zijn. Alleen al vanwege het feit dat ze het aandurfde de knuppel in het hoenderhok te gooien en zaken als ongelijke behandeling tussen mannen en vrouwen aan te kaarten, in een wereld die een paar honderd jaar lang een onvervalst mannenbolwerk was, verdient deze dame een standbeeld. Ondanks haar kleine gestalte, heeft ze grootse daden verricht. De meest in het oog springende successen worden uitgelicht: bijvoorbeeld de zaak halverwege de jaren zeventig waarin ze een weduwnaar, wiens vrouw in het kraambed gestorven was, verdedigde omdat hij geen uitkering kreeg. Deze Stephen Wiesenfeld moest stoppen met werken om voor zijn zoontje te kunnen zorgen, maar werd gedwongen in de rechtbank zijn recht op een financiële bijdrage afdwingen. In de wet was simpelweg geen rekening gehouden met een situatie als deze. Ginsburgs aanpak was en is om mannelijke juryleden en rechters als verstandige mensen aan te spreken die niet zozeer kwaadwillend maar eerder onwetend zijn en die ze als het ware kan onderwijzen door hen van een ander perspectief naar de zaak te laten kijken.
Hoe ouder ze wordt, hoe minder serieus. Dat zien we in de beelden van vandaag de dag, als ze een rolletje op zich mag nemen in een opera (voordracht, geen zang), McKinnons persiflage voor het eerst bekijkt en dankzij een personal trainer zich laat afbeulen in de sportschool (indrukwekkend voor een hoogbejaarde!), gekleed in een sweater met de tekst ‘Superdiva’ erop. Maar Ruth Bader Ginsburg laat nooit het achterste van haar tong zien. Wie er achter die grote bril verscholen zit, komen we niet te weten. Slechts in de handvol momenten waarin Marty het scherm oplicht met zijn warme persoonlijkheid, krijgen we de zo gewenste dosis emotie. Maar Ruth Bader Ginsburgs nalatenschap in de Amerikaanse rechtspraak wordt in ‘RBG’ zeker eer aangedaan.
Patricia Smagge
Waardering:
Bioscooprelease: 25 oktober 2018
DVD-release: 18 september 2019