Samsara (2023)
Regie: Lois Patiño | 113 minuten | drama | Acteurs: Amid Keomany, Toumor Xiong, Simone Milavanh, Mariam Vuaa Mtego, Juwairiya Idrisa Uwesu, Bernedeta Gaspar, Ame Simai
Net zoals dat het leven voor de personages in deze film voornamelijk een zintuigelijke ervaring is, is ‘Samsara’ een pure beleving voor het zicht en gehoor van de kijker. Door de kleurrijke beelden en expliciete geluiden prikkelt schrijver en regisseur Lois Patiño namelijk constant de ogen en de oren. Samsara betekent ronddwalen of in cirkels ronddraaien en staat in het hindoeïsme en boeddhisme voor de kringloop van dood en wedergeboorte. Ons bestaan zou daarmee eindeloos zijn, want een kringloop heeft geen begin of eind. Doordat deze film sterker leunt op prikkelen dan vertellen, lijkt Patiño’s ‘Samsara’ soms ook eindeloos. Laat de kijker zich echter meer leiden door de ogen en oren in plaats van het verstand, dan wacht er een unieke, tijdloze sensatie. En zelfs voor de kijkers met het verstand op volle toeren heeft Patiño iets unieks in petto, want hij vraagt zijn publiek tijdens de film hun ogen te sluiten wanneer een personage begint aan de reis naar wedergeboorte.
In Laos bezoekt de boeddhistische tiener, Amid (Amid Keomany), elke ochtend de stervende vrouw, Mon (Simone Milavanh). Aan haar sterfbed leest hij voor uit de Bardo Thödol, het Tibetaans dodenboek. Het boek is een gids voor de fase tussen dood en wedergeboorte. Vlak voordat Mon aan haar transformatie naar een nieuw leven begint, fluistert Amid de laatste woorden in haar oor. In Tanzania wordt ondertussen de jonge Juwairiya (Juwairiya Idrisa Uwesu) gewekt, want er is zojuist een lammetje geboren.
Doordat Patiño het beeld vaak “leeg” houdt om zijn personages onderdeel te maken van een groter geheel en door de kleurcorrecties is ‘Samsara’ een visuele reis die past bij het onderwerp. Wat bijvoorbeeld opvalt qua kleur is de kleding van de altijd vredige monniken in Laos. Hun prachtige oranje gewaden zijn namelijk blijvend fel en levendig, zelfs middenin de ongetemde jungle of onderaan een woeste waterval. Bovendien is de unieke wending om de kijker de ogen te laten sluiten en alleen te luisteren een vermakelijke inkijk in wat ons mogelijk te wachten staat tussen dood en wedergeboorte. Na de dood van Mon begeleiden onder andere echoënde instrumenten, vragende kinderstemmen of onverstoorbare dieren, kortom herkenbare geluiden van het leven, de luisterende kijker tijdens de tussenfase naar wedergeboorte.
Daartegenover staat dat ‘Samsara’ erg weinig vertelt over zijn personages. Simpel gezegd, de personages zijn er gewoon. Dit sluit misschien goed aan bij Oosterse levensbeschouwingen, maar het stuit op enige weerstand van het Westerse verstand. Het is namelijk lastig focus te houden of emotioneel verbonden te raken. Vrijwel alle dialogen zijn bijvoorbeeld monotone gesprekken waarin informatie of een filosofie met de kijker wordt gedeeld. Daardoor nemen de personages wat afstand van de woorden die zij spreken en vervolgens heeft de kijker de mogelijkheid afstand te nemen van de personages. Desondanks zijn sommige gesprekken erg interessant.
‘Samsara’ voert de kijker mee over een kabbelend beekje naar een unieke zintuigelijke ervaring. Zelfs met de ogen of oren (af)gesloten.
Jannick Engel
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 15 februari 2024