The Batman (2022)

Regie: Matt Reeves | 176 minuten | actie, misdaad | Acteurs: Robert Pattinson, Zoë Kravitz, Barry Keoghan, Paul Dano, Amber Sienna, Colin Farrell, Peter Sarsgaard, Andy Serkis, Jeffrey Wright, Elena Saurel, John Turturro, Iana Saliuk, Rupert Penry-Jones, Todd Boyce, Max Carver, Charlie Carver

Nu Spider-Man met ‘No Way Home’ (Jon Watts, 2021) al weer zijn derde Hollywood-reïncarnatie ondergaat in twintig jaar, komt één van de bekendste DC/Warner Bros superhelden, als je telt vanaf Michael Keatons ‘Batman’ (Tim Burton, 1989), inmiddels met zijn zesde. Op dit wellicht triviale punt wint de vleermuisman het van de spinnenman, maar doet ‘The Batman’ dat ook op het grote doek? Onder de bezielde leiding van Matt Reeves maakt de voormalige ‘Twilight’-ster Robert Pattinson als de nieuwe Batman een gedegen kans op het strijdtoneel der superhelden-blockbusters. Echter de gemaskerde detective uit Gotham kan ook zomaar flink op zijn neus gaan, omdat deze Batman obsessief teruggrijpt naar de smoezelige speurneuswortels van deze held.

Reeves’ regie-ervaring met twee films van de ‘The Planet of The Apes’ – trilogie (2011 – 2017), ook een herinterpretatie van een succesvolle franchise, kwam hem goed van pas bij deze monsterklus. Het is immers niet moeilijk om het belabberde ‘Batman & Robin’ (Joel Schumacher, 1997), inmiddels wel een aardige cultfilm, uit de boeken te schrijven, maar kan ‘The Batman’ ook met ‘The Dark Knight’ – trilogie (2005 – 2012) van de geliefde regisseur Christopher Nolan wedijveren? Dat is nogal wat, want het tweede deel ‘The Dark Knight’ (2008) uit deze trilogie, met het vermaarde optreden van Heath Ledger als de Joker, staat op plaats vier in de top 250 van IMDB. Op deze befaamde internetranglijst nestelt Nolans visie op de steenrijke Bruce Wayne met als alter ego Batman kort achter twee ‘Godfather’- films (Francis Ford Coppola, 1972, 1974). Hoe deze Batman het ook zal doen aan de boxoffice, je kunt Reeves en Pattinson in ieder geval geen tekort aan ambitie verwijten.

Het grote filmuniversumplan voor de DC-superhelden van Zack Snyder was al niet bepaald kindvriendelijk, daar doet Reeves in navolging van ‘Joker’ (Todd Phillips, 2019) nog een behoorlijke schep bovenop. ‘The Batman’ leeft bij de gratie van een naargeestige sfeer, het dompelt de kijker onder in de rauwe randen van de fictieve megastad Gotham, waar schaduw en regen overheersen, en misdaad eerder regel dan uitzondering lijkt. Het vernieuwde themalied echoot de spookachtige klanken uit de stille films als ‘Nosferatu – Eine Symphonie des Grauens’ (W. F. Murnau, 1926). Op de achtergrond hoor je de verontrustte en teruggetrokken playboy Bruce mijmeren in zijn dagboek over de nachtelijke expedities tegen het gespuis op straat. De woorden zijn vervuld van onbehagen en walgen over de corruptie, het geweld en de armoede in zijn geboorteplaats. De bewondering van Reeves voor Amerikaanse cinema uit de jaren zestig en zeventig, beneveld van paranoia en doordrongen van de donkere kant van de Amerikaanse droom, zoals ‘The Manchurian Candidate’ (John Frankheimer, 1962), ‘Taxi Driver’ (Martin Scorsese) en ‘Klute’ (Alan J. Pakula, 1972), druipt van het scherm af. De relatie tussen Catwoman, zeer overtuigend neergezet door Zoë Kravitz, en Batman is bijvoorbeeld een handig uitgespeelde variatie op de dubbelzinnige verhouding tussen prostituee Bree Daniels en privédetective John uit ‘Klute’.

Voor deze filmversie grepen regisseur Reeves, die samen met Peter Craig het script schreef, en hoofdrolspeler Pattinson ook terug naar stripbronnen, waaronder ‘Batman: Year one’ (Frank Miller & David Mazzucchelli, 1989). Deze stripreeks gaat over de beginjaren van Bruce Wayne als de nachtelijke vergelder, de worsteling met zijn jeugdtrauma en de hechte vriendschap met politie-inspecteur James Gordon (Jeffrey Wright). Toch neemt Reeves niet zozeer de plot van ‘Year one’ over, maar veeleer de psychologische ondertoon en realistische insteek over in de basis extravagante personages en situaties. Alles is meer geaard en grauwer. Hoewel Reeves zich op actievlak niet onbetuigd laat, is hij ietwat terughoudender met James Bond-achtige megastuntcapriolen, zoals de spektakelscène van het doormidden gebroken vliegtuig in ‘The Dark Knight Rises’. Bovendien bedeelt de regisseur overbekende slechteriken, dit keer De Pinguïn (een onherkenbare Colin Farell) en de Riddler (een akelig schmierende Paul Dano), met menselijker aangezichten en doordachte oorsprongsverhalen. Eén van Batmans meeste geduchte tegenstanders is hier nota bene een maffiabaas (John Turturro op turbo) en had niet misstaan in een kloon van ‘The Godfather’.
Voor de raadsels die de sinistere Riddler achterlaat op vooraanstaande slachtoffers uit Gotham, de aanzet voor een macabere puzzel, moet Batman zijn beste speurneusvaardigheden uit de kast trekken. De kijker volgt Batman op de voet in het duel met de Riddler, die gelardeerd is met een toxisch, navenant sadistisch, motief bekend uit seriemoordenaar films als ‘Seven’ (David Fincher, 1995). De titelsong ‘Something in the Way’ van Nirvana past als gegoten, Reeves steelt de paranoïde freakshow van de beste thrillermakers uit Hollywood. In het Gotham van Nolan kwam er nog licht door het wolkendek, in die van Reeves bijna niet.

Riddlers raadsels, met zeker voor Amerika een uiterst geladen finale, zijn knap vorm gegeven en ‘The Batman’ blijft de kijker vaak een stapje voor. Gothams angst voor mogelijk binnenlands terrorisme, waar de Batman-mythe zelf ook niet verschoond van blijft, het is immers een persoon die het recht in eigen handen neemt, is in deze verfilming absoluut niet impliciet, maar eerder een ontregelende angst waarmee moet worden afgerekend. Het gevaar voor de orde is vaak dichter bij huis dan je ziet.

Hoewel Pattinson een goede Bruce is voor het pathos, bevat ‘The Batman’ evenals zijn hoofdrolspeler nauwelijks humor, laat staan van het relativerende Marvel-soort. Dit lijkt wederom een zeer bewuste keuze, maar verhoogt niet de toegankelijkheid van het toch al zwaarmoedige materiaal. En ondanks dat de rustige opbouw en het bedachtzame tempo goed passen bij het detectivegenre, beetje als in de recente Batman-videogames, zul je daarmee niet iedereen voor je winnen. Daarnaast komt de donkere cinematografie de gevechtsscènes niet ten goede. En hoewel de makers de visuele obscuriteit proberen te overstemmen met soms excessieve geluidsmuren, kan dat soms eerder storend dan verhelderend zijn.

Behalve de twee miskleunen van Joel Schumacher, wil Reeves met ‘The Batman’ alle voorgangers zo beetje herenigen. Deze bijna drie uur durende productie drijft op het pathos van Snyder, maar minder macho en gespierd, de maatschappijkritiek uit ‘The Dark Knight’, wel zonder de Britse humor, en de gotische sfeer van ‘Batman Returns’ (Tim Burton, 1992). Alsnog heeft Reeves iets verscherpt waar Nolan met ‘The Dark Knight’ – trilogie al graag in wroette: de getraumatiseerde eenling die zichzelf als redder van het volk beschouwt. Knap onder de druk van een franchise. Nog voor ‘The Batman’ in de bioscopen landt, heeft de regisseur al voor twee vervolgdelen getekend.

Roy van Landschoot

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 maart 2022
VOD-release: 18 april 2022 (HBO Max)
Digital download-release: 18 april 2022
VOD-release: 6 juli 2022 (Pathé Thuis, Ziggo, Apple TV, Amazon Prime Video, Google Play, Microsoft Xbox & Rakuten TV)
DVD, blu-ray- en 4K UHD-release: 6 juli 2022