The Lord of the Rings (1978)

Regie: Ralph Bakshi | 132 minuten | animatie, avontuur | Originele stemmencast: Christopher Guard, William Squire, Michael Scholes, John Hurt, Simon Chandler, Dominic Guard, Norman Bird, Michael Graham Cox, Anthony Daniels, David Buck, Peter Woodthorpe, Fraser Kerr, Philip Stone, Michael Deacon, André Morell, Alan Tilvern, Annette Crosbie, John Westbrook

‘The Lord of the Rings’ van schrijver J.R.R. Tolkien is een legendarische boekenserie waarvan de invloeden nog steeds te zien zijn in de meeste fantasy boeken, films en spellen als Dungeons and Dragons. Tolkien herschreef als het ware het gehele genre. Toen Peter Jackson deze boeken omzette in de ‘The Lord of the Rings’ filmtrilogie (2001–3), werd deze alom geprezen en is nog steeds geliefd onder velen.

Maar vijftig jaar eerder werd er een andere verfilming gemaakt. Diep in de jaren 70, onder de regie van Ralph Bakshi, werd de geanimeerde ‘The Lord of the Rings’ (1978) gesmeed. Net zoals de Ene Ring is deze film een beetje in de vergetelheid geraakt bij het algemene publiek. En op een enkele uitzondering na, is dat misschien maar beter.

‘The Lord of the Rings’ (1978) volgt het verhaal van Frodo en zijn metgezellen die de Ene Ring moeten vernietigen om de kwaadaardige Sauron voorgoed te verslaan. Je bevindt je op een recensiesite, dus je kent het verhaal. Je weet waarschijnlijk ook dat het origineel bijna niet te verfilmen is en dat ook de Peter Jackson-films door puristen op de korrel worden genomen. In 1978 maakte Bakshi het zichzelf niet makkelijk in deze versie, want hij koos ervoor het gehele verhaal over twee films te verdelen.

Daardoor gaat het verhaal in ‘The Lord of the Rings’ (1978) in sneltreinvaart. Plotpunten van groot tot klein komen te vervallen, wat uiteraard te verwachten is van een verfilming, maar als de kijker niet al vrij goed bekend is met het verhaal zoals Tolkien dat vertelde, is de film eigenlijk niet te volgen. Het gaat soms zo snel dat de film moeite heeft met belangrijke informatie overbrengen aan het publiek.

De film slaat daardoor niet alleen een paar stations over, maar weet ook de eindhalte niet te bereiken en gaat voorbij aan het emotionele hart van het verhaal. Frodo en zijn metgezellen krijgen deze film niet de ademruimte om banden op te bouwen met elkaar en de wereld, waardoor het geheel uiteindelijk hol voelt. En dat alles is best wel knap, want de film duurt ruim twee uur.

Bakshi koos ervoor om van ‘The Lord of the Rings’ een geanimeerde film te maken. Logisch voor die tijd. Als filmmaker kun je namelijk alles wat je wil met animatie. Helaas maakt Bakshi wat vreemde keuzes die moeilijk te verteren zijn. Zo nu en dan doet de film interessante dingen met de achtergrond en magie, maar de animatie van de personages haalt het gewoon niet bij de soepele bewegingen uit ‘Robin Hood’ (1973) en ‘The Aristocats’ (1970). En dan is er nog de beruchte rotoscoping, waarin echte acteurs een scène uitvoeren en later worden overgetrokken. Voor sommige stukken verhoogt deze animatietechniek het buitenaardse gevoel dat inherent is aan magie, maar in de meeste scènes is het vooral storend. Voelen de Orks en Nazgûl als monsters? Mooi! Voelt het gevecht voor Helmsdiepte als een koortsdroom? Helaas wel!

Dus voor wie is deze film eigenlijk interessant om te kijken? In de basis is de film geen aanrader. Als je niet bekend bent met het verhaal dan is er geen touw aan vast te knopen. Als je op zoek bent naar een visueel spektakel en het verhaal minder belangrijk vindt, dan is de film ook niet aan te raden. Vergelijkingen maken met de tour de force die uitkwam in de vroege jaren 00 zijn eigenlijk in geen enkel geval eerlijk, maar in dit geval kan het eigenlijk niet anders. Wil je ‘The Lord of the Rings’ meemaken? Zet die films dan aan.
Maar ben je écht fan en ben je écht gek op film? Dan is de Bakshi versie van ‘The Lord of the Rings’ een fascinerende film. Zien waar de jaren 00 versies hun inspiratie vandaan hebben gehaald is waanzinnig interessant, net als zien hoe sommige delen juist anders net even anders geïnterpreteerd zijn. Wat betreft de unieke visuele stijlkeuzes: als je het, bijvoorbeeld, de originele Star Trek series kan vergeven dat de set is gemaakt van karton, dan kun je deze film ook grotendeels vergeven dat hij er soms vreemd uitziet. Voor dat hele specifieke publiek is het dus jammer dat ‘The Return of the King’ (1980) geen vervolg is van Ralph Bakshi.

Sam van Zuilen

Waardering: 2

Bioscooprelease: 2 augustus 1979