The Painter and the Thief – Kunstneren og tyven (2020)
Regie: Benjamin Ree | 103 minuten | documentaire | Met: Karl Bertil-Nordland, Barbora Kysilkova, Øystein Stene
In 2015 worden twee olieverfschilderijen gestolen uit een kunstgalerij in Oslo. De Tsjechische kunstenares Barbora Kysilkova is er kapot van. De dieven worden een paar dagen later opgepakt, maar de schilderijen blijven onvindbaar. Tijdens het proces confronteert Barbora een van de daders in de hoop dat ze haar kunstwerken terugkrijgt. Karl-Bertil Nordland, een drugverslaafde en beroepscrimineel, bekent dat hij de schilderijen heeft gestolen. Hoewel Karl-Bertil overtuigd is van zijn rol bij de diefstal, beweert hij niet meer te weten waar hij de kunstwerken heeft verstopt. Barbora gelooft hem zonder enige twijfel, maar ze heeft wel een voorstel aan de dief: “Ik zou graag een portret van je willen maken.”
Het idee voor ‘The Painter and the Thief’ ontstond toen filmmaker Benjamin Ree in de krant over de diefstal las. Hij nam contact op met Barbora Kysilkova en Karl-Bertil Nordland, met het verzoek om hun schildersessies te mogen documenteren. De Noorse film begon oorspronkelijk als een korte documentaire van enkele minuten. Maar het pad leidde ergens anders heen en de oorspronkelijke korte film groeide uit tot een bijna twee uur durende documentaire. Het resultaat is een uniek, doch verontrustend verslag van een onwaarschijnlijke vriendschap.
In ‘The Painter and the Thief’ volgen we de opbloeiende band tussen Barbora en Karl-Bertil. De film toont hun vriendschap op een niet-chronologische wijze, zodat de kijker op sommige momenten niet hetzelfde kennisniveau heeft als de twee hoofdpersonen. Het verhaal ontvouwt zich geleidelijk, zonder haast, maar desalniettemin met een reeks aan opmerkelijke wendingen. Naarmate de plot vordert, stapelen de vraagtekens zich in een gestaag tempo op. Wie zijn deze mensen nu werkelijk? En nog belangrijker: wat zijn hun intenties?
De documentaire begint speels, met een grote focus op humor. Wanneer deze initiële atmosfeer omslaat en een nieuwe, onheilspellende vorm aanneemt, vragen we ons af of we dit niet veel eerder hadden moeten zien aankomen. Wanneer Kysilkova voor het eerst het huis van Karl-Bertil bezoekt, is ze aangenaam verrast door zijn uitgebreide kunstcollectie. Ze bekijkt een oude prent van een Duitse grootmeester. “Dit zou wel eens het origineel kunnen zijn,” zegt ze. De alarmbellen hadden toen al meteen moeten afgaan.
Maar ook aan de zijde van Kysilkova zijn de dingen niet altijd zoals ze lijken. Haar partner vraagt haar op een gegeven moment waarom ze zoveel tijd aan Karl-Bertil besteedt, iets wat zij vanuit haar eigen perspectief maar een vreemde vraag vindt. Niettemin lijdt haar hele leven onder het frequente contact met de veelpleger, van haar werk tot haar financiële situatie, en zoekt zij telkens weer de morele grens op in de relatie. Toch probeert Kysilkova alles goed te praten. Het gaat niet langer om haar gestolen schilderijen, maar om haarzelf.
Bij ‘The Painter and the Thief’ is het cruciaal met welke gedachte je de documentaire benadert. Als je ervan overtuigd bent dat alles simpelweg nep is, werkt de film minder goed dan wanneer je denkt dat het allemaal echt is. En ja, er zitten inderdaad bepaalde momenten in de documentaire die tegen het randje van geloofwaardigheid aanzitten. Je dient je vervolgens af te vragen of bepaalde stukken niet in scène zijn gezet. Aan de andere kant is het echte leven vaak vele malen eigenaardiger dan fictie en is louter toeval een veelvoorkomend fenomeen. De waarheid ligt zoals wel vaker misschien ergens in het midden, wat uiteindelijk niets wegneemt van de kwaliteiten van ‘The Painter and the Thief’. Het dubieuze verhaal intrigeert van begin tot eind.
Len Karstens
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 29 juli 2021