Z (1969)
Regie: Costa-Gavras | 127 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Yves Montand, Jean-Louis Trintignant, François Périer, Irene Papas, Jacques Perrin, Pierre Dux, Charles Denner, Georges Géret, Bernard Fresson, Marcel Bozzuffi, Julien Guiomar, Magali Noël, Renato Salvatori
Regisseur Konstantinos Gavras (bekend als Costa-Gavras) maakte geen vrienden met het Griekse bewind dat tussen 1967 en 1974 de touwtjes in handen had. In 1969 kwam zijn film ‘Z’ uit, een antwoord op het militaire regime dat overheerste in Griekenland. Op zijn zachtst gezegd was de extreemrechtse groep kolonels niet blij met de film van Costa-Gavras en ‘Z’ werd verbannen in Griekenland. Desondanks kreeg de film veel aandacht in het buitenland en ‘Z’ werd alsnog een succes. Een doorn in het oog voor de junta, dus besloten ze het symbool en de klank van de letter Z ook in de ban te doen. Na de dood van de vermoorde linkse politicus Grigoris Lambrakis werd de letter het symbool voor de demonstranten tegen het regime. De klank ‘’zee’’ betekent in het Grieks ‘’hij leeft’’, een verwijzing naar Lambrakis.
Naast dat ‘Z’ überhaupt al de moeite waard is vanwege de historische achtergrond, is het ook een film die gebruik maakt van een zeer interessante verhaalstructuur. Er is niet een duidelijke hoofdpersoon waar de film om draait. Costa-Gavras verandert constant van perspectief. De film volgt bijvoorbeeld op het begin een groep linkse activisten die proberen een demonstratie op te zetten tegen het regime. Vervolgens komt de leider van de partij (Yves Montand) in beeld en wordt hij het middelpunt van de aandacht. Wanneer de rellende menigte van de extreemrechtse aanhangers besluiten een aanslag te plegen op hem, worden zij een tijdje lang gevolgd. Op deze manier weet Costa-Gavras telkens de spanningen tussen de twee groeperingen levend te houden. Hier en daar zitten ook een paar elementen van de Nouvelle Vague stroming verstopt. Costa-Gavras maakt gebruik van snelle flashbacks en een handcamera die ervoor zorgen dat de chaos in de film groter wordt.
‘Z’ is een frustrerende film. Niet alleen vanwege de corruptie en oneerlijkheid vanuit de gezaghebbers, maar ook omdat de film na dik vijftig jaar nog steeds zo relevant is. In vergelijking met 1969 lijkt het alsof er weinig veranderd is in politiek opzicht. Helaas zijn er nog steeds veel landen die dezelfde politieke structuur hanteren als het fictieve land in ‘Z’. De film heeft duidelijk invloed gehad op ‘The Trial of the Chicago 7’, het ‘’courtroom drama’’ van Aaron Sorkin die vorig jaar uitkwam. Er zijn veel parallellen te trekken tussen beide films, ondanks dat ze vijftig jaar van elkaar verschillen.
Costa-Gavras laat op indrukwekkende wijze zien hoe een regime werkt door ook de andere kant van het verhaal te belichten. Door de achterdochtige trucs en ondemocratische besluitvorming van het leger, hoop je als kijker dat het recht zege zal vieren aan het einde van de film. ‘Z’ is activerend en roept de kijker op om te vechten voor vrijheid wanneer het nodig is. Het is een tijdloze boodschap aan het volk om nooit te buigen voor onrechtvaardigheid, net zoals de Grieken dat deden in hun periode van onderdrukking.
Job Vijftigschild
Waardering: 4
Bioscooprelease: 22 mei 1969