Deux hommes dans la ville (1973)
Regie: José Giovanni | 90 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Jean Gabin, Alain Delon, Mimsy Farmer, Victor Lanoux, Cécile Vassort, Ilaria Occhini, Guido Alberti, Malka Ribowska, Christine Fabréga, Gérard Depardieu, Robert Castel, Albert Augier, Maurice Barrier, Paul Beauvais, Gabriel Briand, Pierre Collet, Jean-Pierre Honoré, Patrick Lancelot, Raymond Loyer, Jacques Marchand, Armand Mestral, Roland Monod, Dominique Zardi, Jacques Monod, Bernard Giraudeau, Michel Bouquet, Lucie Arnold, Pierre Asso, Jean Degrave, Nicole Desailly, Michel Fortin, Bernard Musson, Jacques Pisias, Jacques Rispal, Jean Rougeul
Volgens cijfers van Amnesty International werd in 2007 nog altijd in 24 landen de doodstraf uitgevoerd – in totaal tenminste drieduizend mensen werden ter dood veroordeeld. Daarbij zijn geen West-Europese landen. Op 10 september 1977 werd in Frankrijk voor het laatst een ter dood veroordeelde, Hamida Djandoubi, terechtgesteld. De Fransen hanteerden een behoorlijk rigoureuze methode; de toen bijna twee eeuwen oude guillotine. De executie van Djandoubi was de laatste in heel West-Europa. Al ten tijde van het presidentschap van Valéry Giscard-d’Estaing gingen er stemmen op om de doodstraf in Frankrijk af te schaffen. Pas in 1981, toen François Mitterand het roer had overgenomen van Giscard-d’Estaing, werd de doodstraf wettelijk afgeschaft. De film ‘Deux hommes dans la ville’ (1973) van José Giovanni kenschetst hoe de mening van de Fransen ten opzichte van de doodstraf gedurende de jaren zestig en zeventig veranderde. Deze morele aanklacht wordt voor een belangrijk deel gedragen door twee iconen uit de Franse cinema: Jean Gabin en Alain Delon.
Schrijver en regisseur José Giovanni levert in stevige kritiek op het Franse rechtssysteem. Hij weet waar hij over praat, want ooit zat de getalenteerde Corsicaan zelf op death row te wachten op zijn executie. Gelukkig voor hem en voor de liefhebbers van Franse misdaadfilms kreeg Giovanni gratie van de toenmalige president Auriol, waarna hij zijn ervaringen in de gevangenis gebruikte om een succesvolle carrière in de filmwereld op te bouwen. In ‘Deux hommes dans la ville’ kan Giovanni bogen op een uitstekende cast. Oude rot Jean Gabin speelt de idealistische sociaal werker c.q. reclasseringsambtenaar Germain Cazeneuve, die zijn best doet om de gewezen crimineel Gino Strabliggi (Alain Delon) vrij te krijgen, wat hem met veel pijn en moeite uiteindelijk lukt. Hij omarmt Gino als zijn zoon en stimuleert hem het rechte pad op te gaan en daarop te blijven. En dat gaat hem zeker niet onaardig af. Gino’s nieuwe, rustige leventje wordt echter bruut verstoord door de volhardende politieagent Goitreau (Michel Bouquet), dezelfde man die hem tien jaar eerder arresteerde en opsloot. Hij vertrouwt Gino voor geen meter en zit hem op de hielen, om elke misstap die zijn rivaal begaat direct keihard af te straffen.
Het idealisme spat af van ‘Deux hommes dans la ville’, hoewel de film niet altijd even goed de aandacht weet vast te houden. Begin jaren zeventig moet het schoppen tegen heilige huisjes dat Giovanni hier doet vrij heftig geweest zijn, maar door de bril van de eenentwintigste eeuw bekeken is zijn aanklacht maar vrij mat en weinig subtiel. Maar laten we de film vooral tegen het licht van zijn eigen tijd houden. Het scenario van Giovanni zit prima in elkaar en hij snijdt thema’s aan die ertoe doen. Want bij de manier van handelen van de Franse politie en justitie zoals ze in deze film worden geportretteerd mag je gerust vraagtekens zetten. Waarom onderzoekt niemand bijvoorbeeld waarom Gino bepaalde misdaden heeft begaan? De enige die geïnteresseerd lijkt in de menselijke kant van het verhaal is de bijna gepensioneerde reclasseringsambtenaar Cazeneuve, solide tot leven gebracht door Jean Gabin, een monument in de Franse filmwereld. Gabin (zeventiger inmiddels) oogt afgemat en op, maar is nog altijd even strijdvaardig. Gabin verzorgt bovendien op intrigerende wijze de voice-over. Delon speelt zoals wel vaker een getroebleerde jongeman die moeilijk te peilen is. Ondanks zijn dubieuze verleden krijg je sympathie voor hem, omdat hij zijn best doet zijn leven te beteren. Ook Michel Bouquet zet zijn beste beentje voor als de gefrustreerde, overijverige politie-inspecteur. Wie goed oplet ziet verder nog een andere (toekomstige) Franse filmheld opduiken: Gérard Dépardieu.
‘Deux hommes dans la vie’ is zeker niet het volle anderhalf uur even sterk en overtuigend en kent met name een sterk einde. Rasacteurs Delon, Bouquet en Gabin weten met hun prima spel echter de aandacht goed vast te houden en ook de cinematografie van Jean-Jacques Tarbès mag er zijn. De film oogt wellicht wat gedateerd (wat overigens ook geldt voor de enigszins kleffe score van Philippe Sarde) maar daar moet je eigenlijk doorheen prikken. Ook jaren na dato staat Giovanni’s aanklacht tegen het Franse gerechtssysteem nog altijd – weliswaar niet als een huis, maar goed, hij staat. Maar laten we eerlijk zijn: ware het niet voor Delon en Gabin, voor wie dit hun laatste gezamenlijke film zou zijn, dan was dit misdaaddrama heel wat sneller over zijn houdbaarheidsdatum heen gegaan.
Patricia Smagge