Dheepan (2015)

Regie: Jacques Audiard | 115 minuten | misdaad, drama | Acteurs: Jesuthasan Antonythasan, Kalieaswari Srinivasan, Claudine Vinasithamby, Vincent Rottiers, Marc Zinga, Franck Falise, Sandra Murugiah

De massale wereldwijde migrantentrek. Overvolle vluchtelingenkampen. Levensgevaarlijke grensovergangen. Een groot aantal mensen dat, door honger, ziekte of fatale rampspoed, het beloofde land nooit bereiken zal. Anno 2015 kan niemand er meer omheen. Eenmaal op de plaats van bestemming gaan de beproevingen vaak gewoon verder. In zielloze flats weggestopt en door de inwoners weggekeken is het leven er dikwijls verre van rooskleurig. ‘Dheepan’, Gouden Palm-winnaar op het filmfestival van Cannes 2015, laat dat traject van A tot Z zien en gaat uiteindelijk nog een stapje verder ook.

‘Dheepan’ vangt aan in Sri Lanka. De binnenlandse oorlog heeft veel slachtoffers gemaakt. Onschuldige burgers slaan in groten getale op de vlucht. Het tekenen van de vrede maakt geen einde aan de exodus. De vluchtelingenkampen zitten propvol. De omstandigheden zijn er erbarmelijk. Een tekort aan tenten, voedingsmiddelen en bestaanskansen zijn aan de orde van de dag. Het is daar waar we onze hoofdpersonages voor het eerst ontmoeten.

Een vrouw dwaalt door het kamp. Her en der informeert ze bij haar medevluchtelingen of iemand toevallig een ouderloos kind gezien heeft. Wanneer de naamloze vrouw een negenjarig meisje waarvan beide ouders zijn overleden vindt, snelt ze naar de kampdouanier. Daar wordt ze door een voor haar vreemde man opgewacht. De drie ontvangen ieder een paspoort dat ooit aan iemand anders heeft toebehoord. Door zich als gezin voor te doen, krijgen ze de mogelijkheid naar Frankrijk uit te wijken. Het is een kans die ze niet kunnen laten liggen. Dat ze hun identiteit er voor moeten opgeven, is bijzaak.

Die persoonsverwisseling is opvallend. De personages zijn niet alleen ontheemd, maar welbeschouwd ook identiteitsloos. Filmisch gezien is dat opmerkelijk, omdat de personages aanvankelijk tamelijk leeg en passief zijn. Hun achtergrond is voor de toeschouwer een blinde vlek. We leven met hun belevenissen mee, maar echt dichtbij komen ze niet. Aan de andere kant staan ze symbool voor de algehele vluchtelingendiaspora. Hun verhaal is dat van iedere vluchteling. De dehumanisatie komt daardoor evenwel onverbiddelijk aan. Voor de Franse autoriteiten zijn ze niet meer dan een nummer. De immigranten conformeren zich eraan. “Doe net als iedereen hier”, is het dringende devies van gefingeerde vader Dheepan. Voorspoed levert het echter niet op.

De troosteloze migrantenflat waar het denkbeeldige gezin belandt, is exemplarisch voor de omstandigheden waarin asielzoekers terecht kunnen komen. De faciliteiten zijn primitief. Drugsgebruik is er de norm. De criminaliteit tiert welig. De drie proberen er desondanks het beste van te maken. Het geloof in hun familie-eenheid wordt aldoor groter. Dheepan vindt een baan als conciërge. Zijn ‘vrouw’ Yalini neemt de zorg van een oude flatbewoner op zich. De buurt groeit daarentegen niet mee.

De sluimerende onvrede over hun omgeving geeft de personages geleidelijk de ruimte voor hun echte ik om terug naar de oppervlakte te borrelen. De identiteit die ze in hun thuisland hebben achtergelaten, is allesbehalve vergeten. De demonen uit het verleden vinden hun weg terug naar hun kleine appartement. ‘Dheepan’ wordt acuut een stuk persoonlijker. Aan cultuur of identiteit valt niet te ontsnappen, zo fluistert regisseur Jacques Audiard ons toe. Vluchtelingen zijn meer dan een nummer. Het zijn mensen, met een geschiedenis en toekomstideaal van zichzelf. Mensen die liefhebben, dromen en af en toe ook wat ruzie kunnen maken. Mensen zoals wijzelf.

Tegen het einde van de film trekt Dheepan als een veredelde Rambo ten strijde tegen al het gespuis in de wijk. Het komt gemaakt over, maar ‘Dheepan’ blijft gelukkig aanhoudend zijn eigen logica volgen. De handelingen van de personages zijn als gevolg heel begrijpelijk. Ondanks alles zijn ze volgroeid geworden.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 september 2015
VOD-release: 20 januari 2016
DVD-release: 20 januari 2016