L’avventura (1960)
Regie: Michelangelo Antonioni | 145 minuten | drama | Acteurs: Gabriele Ferzetti, Monica Vitti, Lea Massari, Dominique Blanchar, Renzo Ricci, James Addams, Dorothy De Poliolo, Lelio Luttazzi, Giovanni Petrucci, Esmeralda Ruspoli, Jack O’Connell, Angela Tommasi Di Lampedusa, Franco Cimino, Prof. Cucco, Giovanni Danesi, Rita Mole, Renato Pinciroli, Enrico Bologna, Vincenzo Tranchina
‘L’avventura’ werd bij zijn première op het filmfestival van Cannes in 1960 met boegeroep onthaald. Regisseur Michelangelo Antonioni en hoofdrolspeelster Monica Vitti vluchtten het filmtheater uit. Men vond dat de film saai en langdradig was en dat er in de ruim twee uur die de film duurt nauwelijks wat gebeurde. Bovendien kreeg het publiek geen antwoord op zijn vragen en dat was nog niet eerder gebeurd. Een aantal invloedrijke critici en regisseurs maakte vervolgens een ongebruikelijk gebaar: ze verklaarden schriftelijk dat ‘L’avventura’ volgens hen de belangrijkste film van het festival was en kenden Antonioni de Special Jury Prize toe. Door die loftuitingen gaf ook het publiek ‘L’avventura’ een tweede kans en was er eerherstel voor de regisseur. Het zou op zowel artistiek als commercieel gebied de doorbraak betekenen voor Antonioni, niet in de laatste plaats doordat hij in ‘L’avventura’ voor het eerst samenwerkte met actrice Monica Vitti, met wie hij nog grote successen zou kennen.
Een op het eerste gezicht eenvoudig, maar zeer verontrustend verhaal ligt ten grondslag aan ‘L’avventura’. Een groepje welgestelde en verveelde Romeinse jongeren besluit gezamenlijk een boottochtje te maken richting Sicilië. Een van hen is Anna (Lea Massari), een ijdele vrouw die duidelijk worstelt met haar gevoelens. Zo weet ze niet wat ze wil in haar relatie met bouwkundig adviseur Sandro (Gabriele Ferzetti); ze stoot hem af maar tegelijkertijd wil ze hem ook niet kwijt. Puur uit verveling trekt ze tijdens het zwemmen de aandacht door te beweren dat ze een haai heeft gezien, wat uiteraard voor de nodige onrust zorgt. Nadat ze een tijdje op een idyllisch onbewoond eiland hebben doorgebracht, blijkt Anna spoorloos verdwenen. De meeste van haar vriendin lijkt het haast onverschillig te laten dat ze nergens te bekennen is. Alleen Sandro en Anna’s intelligente vriendin Claudia (Monica Vitti) maken zich ernstige zorgen. Ze besluiten een zoektocht op touw te zetten. Hun gezamenlijke leed drijft hen dichter bij elkaar.
De titel ‘L’avventura’ (het avontuur) is op het oog behoorlijk misleidend. Antonioni bouwt zijn film met de prachtig geënsceneerde sfeerbeelden van de boottocht schitterend mystiek op, maar na de verdwijning van Anna kabbelt het verhaal nog bijna twee uur door, waarbij er weinig ‘avontuurlijks’ te bespeuren is. Maar het avontuur waar de titel naar verwijst betreft een innerlijke zoektocht. Het zoeken naar Anna staat in feite symbool voor het zoeken van Sandro en vooral Claudia naar hun innerlijke zelf. En nog breder getrokken: de zoektocht naar vertier en het stillen van de emotionele leegte van deze groep verveelde, verwende jonge mensen die geen strobreed in de weg gelegd krijgen. Deze dubbele laag, die niet alle filmkijkers eruit zullen halen, maakt ‘L’avventura’ weinig toegankelijk, maar des te intrigerender. Neem nou de manier waarop gereageerd wordt op de verdwijning van Anna. Claudia en Sandro trekken naar elkaar toe om samen hun verlies te verwerken. Claudia’s schuldgevoel hierover zorgt voor een emotionele lading. Soms geeft ze de indruk dat ze Anna wil zijn, bijvoorbeeld door haar kleren aan te trekken of een donkere pruik op te zetten. En Sandro’s verlies krijgt vorm doordat hij zijn nieuwe (blonde) geliefde bedriegt met een brunette, die wel wat wegheeft van Anna.
Of de liefde tussen Claudia en Sandro standhoudt of dat ze alleen maar samen zijn omdat ze troost bij elkaar vinden, laat Antonioni in het midden, evenals het lot van Anna. Juist die onduidelijkheid zorgde tijdens de première voor beroering bij het publiek. Inmiddels zijn we open einden wel gewend. De wat ongrijpbare plot laat veel ruimte voor de acteurs om zich te profileren en vooral Monica Vitti grijpt die mogelijkheid met beide handen aan. De beeldschone Italiaanse benadrukt vooral de worsteling die Claudia ondergaat. Waar komen haar verlangens voor Sandro vandaan, maken ze deel uit van het verwerkingsproces? Sandro is veel rechtlijniger, meer in een hokje te stoppen. Het acteerwerk is van een uitstekend niveau, maar delft nog altijd het onderspit tegen de overweldigende composities die Antonioni ons voorschotelt. Het indrukwekkende niveau van het eerste kwart pakt hij tegen het einde toe weer op met enkele duizelingwekkend mooie ensceneringen, waaronder de hartverscheurende slotscène. Ook de zwart-witfotografie van Aldo Scavarda, die de weelderige Zuid-Europese landschappen en de charmante Siciliaanse dorpjes in al hun pracht weergeven, is adembenemend.
‘L’avventura’ is een schoonheid van een film, die echter wel heel wat minder toegankelijk is dan Antonioni’s bekendste film ‘Blowup’ (1966). Wie niet goed is ingewijd in het werk van de Italiaanse meester zal de film ongetwijfeld langdradig of zelfs saai vinden. De meer geoefende filmkijker zal echter overdonderd zijn door de verborgen laag die Antonioni verstopt heeft onder al die mooie beelden. Pas na meerdere kijkbeurten onthult deze film zijn werkelijke schoonheid. Maar zelfs met dat in het achterhoofd blijft ‘L’avventura’ met zijn 145 minuten aan de lange kant.
Patricia Smagge
Waardering: 4
Bioscooprelease: 14 december 1961