Pope Joan (2009)

Regie: Sönke Wortmann | 148 minuten | drama, romantiek, geschiedenis | Acteurs: Johanna Wokalek, David Wenham, John Goodman, Iain Glen, Edward Petherbridge, Anatole Taubman, Lotte Flack, Tigerlily Hutchinson, Jördis Triebel, Oliver Cotton, Nicholas Woodeson, Suzanne Bertish, Richard van Weyden, Branko Tomovic, Lenn Kudrjawizki, Ian Gelder, Gerald Alexander Held, Sandro Lohmann, Christian Redl, Claudia Michelsen, Marc Bischoff, Tom Strauss, Alberto Cracco, Giorgio Lupano, Marian Meder, Oliver Nägele, Katrin Pollitt, Raúl Semmler, Hendrik Arnst, Lukas T. Berglund, Isabel Bongard, Claudia Geisler, Christoph Glaubacker, Colin Goodwin, Heinrich Hadding, Kristina Karst, Ellie Kemish, Frank Kessler, Jan-Hendrik Kiefer, Ingo Käfer, Liselotte Käfer, William Stütz, Georg Tryphon, Frank Witter

Ooit, zo wil een in bepaalde kringen hardnekkige mythe doen geloven, zat er een vrouw op de troon in het Vaticaan. Daarvoor moeten we wel terug naar de negende eeuw, een tijd waarin het als een belediging aan Gods adres werd gezien als een vrouw méér kon dan alleen kinderen baren en de hut schoonhouden. Lezen, schrijven en studeren was alleen voor mannen. Johanna, de vermeende eerste en enige vrouwelijke paus, vormde een uitzondering op de regel. Zij was niet zomaar slim, ze was buitengewoon begaafd. Maar als vrouw zijnde kwam ze nergens, hoe intelligent en belezen ze ook was. Daarom vermomde ze zich als man – ze zou zich hebben voorgedaan als haar overleden broer en werkte zich zodoende op tot in het pauselijk paleis. Of het verhaal waar is, daarover zijn de meningen verdeeld. Vanuit feministische hoek is men er heilig van overtuigd dat er inderdaad ooit een vrouwelijke paus is geweest, maar vanuit katholieke hoek is lange tijd fanatiek gezocht naar bewijzen die dat weerspreken. Vooralsnog lijkt de kerk die strijd te winnen.

De film ‘Pope Joan’ (2009), van de Duitse regisseuse (!) Sönke Wortmann, blaast de mythe rond de vrouwelijke paus nieuw leven in met een historisch epos over haar leven. Ze begint daarbij bij de geboorte van Johanna, in de Duitse nederzetting Ingelheim, waar haar uit Engeland afkomstige, zeer vrome vader (Iain Glen) priester is. Zijn conservatieve opvattingen zorgen ervoor dat de kleine Johanna niet dezelfde kansen krijgt als haar twee oudere broers, die door hun vader onderwezen worden in Grieks en Latijn. Johanna blijkt echter uitermate slim en vraagt haar oudste broer om haar stiekem wat te leren. Zo weet ze zich toch te ontwikkelen. Wanneer de oude wijze Aesculapius (Edward Petherbridge) naar Ingelheim komt om leerlingen voor de scola te werven, is hij direct onder de indruk van het meisje. Maar haar vader weigert te aanvaarden dat zijn dochter intelligenter is dan haar broers. Het zijn vooroordelen waar ze aar hele leven mee te maken zal krijgen. Als Johanna (als volwassene gespeeld door Johanna Wokalek) later toch op de scola belandt, is het graaf Gerold (David Wenham) die haar onder zijn hoede neemt. Wanneer hij naar het front moet om tegen de Noormannen te vechten, besluit ze zich als man te verkleden om haar kennis volledig te kunnen benutten. Dat blijkt een gouden zet. Na veel omzwervingen belandt ze zelfs in het pauselijk paleis, waar ze de zieke paus Sergius (John Goodman) verzorgt. Hoe lang weet ze haar geheim nog verborgen te houden?

Een verhaal over een middeleeuwse paus, het klinkt allemaal niet bijster interessant wellicht. Maar vrees niet: het kerkelijke gepreek blijft tot een minimum beperkt. De nadruk ligt op het vele drama in het leven van Johanna, die tegen veel vooroordelen moet strijden. Een film met een feministische boodschap dus. Daarnaast is dit een historisch epos, waarbij veel aandacht is uitgegaan naar de setting. Het middeleeuwse leven is zeer gedetailleerd uitgewerkt en de locaties in het Marokkaanse Ouarzazate zijn volledig benut. Visueel is de film dan ook indrukwekkend. In verhalend opzicht komt ‘Pope Joan’ een stuk minder sterk voor de dag. Ten eerste is er natuurlijk de twijfelachtige historische accuraatheid, al maakt het voor een (gedramatiseerde) speelfilm natuurlijk niet zo heel veel uit of alles wel zo gebeurde zoals het je wordt voorgeschoteld. Ten tweede is het verhaal nog eens aangezet met een romantisch subplot dat niet helemaal uit de verf komt. Voeg daar nog de ongeloofwaardigheid van Johanna Wokalek, die totaal niet overtuigt wanneer ze een man speelt, aan toe en je begrijpt dat ‘Pope Joan’ nogal wat gemiste kansen telt. Met 149 minuten is de film ook wat aan de lange kant. Voor een film die prikkelt en bruist maakt dat vaak niet uit, maar in dit bijzonder conventionele historische drama is het wél een storende factor.

Het zijn al die kleine minpuntjes die allen tezamen voorkomen dat ‘Pope Joan’ het indrukwekkende epos is geworden die het had kunnen zijn. Slecht is deze film van Sönke Wortmann echter zeker niet, want dit is een gedegen drama dat vooral op het visuele vlak indruk maakt. Het verhaal verdient het om vertelt te worden, maar dan liever op een wat minder conventionele manier. Ook het acteerwerk, dat zeker niet onaardig is, komt nergens boven de middelmaat uit. Zelfs John Goodman, die in de films die hij met de Coen Brothers maakte tot grootse prestaties in staat bleek te zijn, weet niet genoeg leven in de brouwerij te brengen. Het blijft helaas allemaal wat leven- en kleurloos. Jammer dat men er niet meer uit heeft weten te halen. ‘Pope Joan’ is een aardig Middeleeuws relaas, maar zeker ook niet meer dan dat. Met alleen mooie plaatjes ben je er nog niet.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 1 april 2010