Jacob’s Ladder (1990)
Regie: Adrian Lyne | 113 minuten | drama, thriller, oorlog | Acteurs: Tim Robbins, Elizabeth Peña, Danny Aiello, Matt Craven, Macaulay Culkin, Pruitt Taylor Vince, Jason Alexander, Patricia Kalember, Eriq La Salle, Ving Rhames, Brian Tarantina, Anthony Alessandro, Brent Hinkley, S. Epatha Merkerson
Over de Vietnam-oorlog zijn veel films gemaakt, met name in de jaren 70 en 80. De meesten denken meteen aan de bekende namen zoals Coppola’s ‘Apocalypse Now’ (1979), Stone’s ‘Platoon’ (1986) en Kubricks ‘Full Metal Jacket’ (1987). Aan de openingsscène van ‘Jacob’s Ladder’ te zien lijkt de film in eerste instantie ook de weg van een typische Vietnam-film in te slaan. In deze scène is te zien hoe een groepje soldaten, waaronder hoofdpersoon Jacob Singer (Tim Robbins), zich onderling vermaken net voordat ze worden aangevallen door de Vietcong. Hierop volgt een veldslag waarbij meerdere oorlogsgruwelijkheden in beeld worden gebracht. Meteen hierna wordt de veteraan Jacob, inmiddels al een paar jaar teruggekeerd uit Vietnam, zwetend wakker in een metro, en bleek het allemaal een flashback te zijn. Hij stapt uit op een verlaten station, en in een voorbij rijdende metro ziet hij vreemde, vervormde figuren achter de ruiten. Deze waanbeelden van demonen komen steeds vaker terug en hij begint langzamerhand te denken dat hij gek is.
Naast het centrale mysterie waar het in de film om draait, wordt er ook veel aandacht besteed aan de relatie tussen Jacob en zijn nieuwe vrouw, Jezzie. Deze vrouw is, evenals zijn gyropractor Louis (Danny Aiello), zijn steun en toeverlaat. Jacob is namelijk na terugkomst uit Vietnam gescheiden van zijn eerste vrouw Sarah, met wie hij drie kinderen heeft. Zijn oudste kind Gabe (Macaulay Culkin) is, voordat Jacob naar Vietnam werd gestuurd, verongelukt. Hieraan heeft Jacob ook een onverwerkt trauma aan overgehouden.
De film lijkt in eerste instantie te gaan over een Vietnam-veteraan met een ernstig oorlogstrauma en onverwerkt familieleed. Naarmate de film vordert breidt het verhaal zich uit en lijkt achter alles een nog ingewikkeldere en gruwelijkere zaak te liggen dan je aan het begin verwacht. De manier waarop de regisseur Adrian Lyne dit in beeld brengt is zeer goed – in de verschillende scènes word je namelijk vaak op het verkeerde been gezet. Via meerdere flashbacks op verschillende momenten in de film kom je steeds iets meer te weten over de gebeurtenissen in Vietnam, en over de familie van Jacob. Maar is alles wel wat het lijkt?
Het acteerwerk is over het algemeen goed, met name Tim Robbins is op dreef als getraumatiseerde soldaat. Met zijn gepijnigde blikken en depressief, vermoeid gelaat brengt hij op realistische wijze gestalte aan de sympathieke veteraan Jacob Singer die wordt geplaagd door demonen uit het verleden en heden. De rest van de cast springt er niet uit maar spelen de rollen zoals het zou moeten.
Een ander element wat extra punten geeft aan ‘Jacob’s Ladder’ is het innovatieve camerawerk. Door het gebruik van afwisselende, en soms onverwachte camerahoeken wordt er in sommige scènes gevoelens van claustrofobie en waanzin gecreëerd die goed passen bij het verhaal. Met name de surrealistische scène waarin Jacob in een ziekenhuis op een ziekenhuisbed wordt vervoerd is in dit opzicht zeer memorabel.
Zoals al eerder werd gezegd, probeert de film je veelal op het verkeerde been te zetten. Dit maakt de film soms verwarrend, maar geeft tegelijkertijd een extra motivatie om toch nog door te blijven kijken in de hoop te ontdekken wat achter Jacobs flashbacks en zijn lijden verborgen ligt. De kijker zal meerdere malen proberen te raden hoe de vork nou precies in de steel zat, om er uiteindelijk aan het einde van de film toch naast te zitten.
‘Jacob’s Ladder’ is aanvankelijk een typische Vietnam-film waarin een posttraumatische stress-stoornis van de hoofdpersoon centraal staat, maar verandert tijdens het verloop van de film in een diepere thriller. De film geeft op een andere manier, met het gebruik van horror- en thriller elementen, de waanzin van een overbodige oorlog en de invloed hiervan op een individu en familie weer. Dit maakt de film tot een aanrader voor zowel fans van Vietnam-films als van (psychologische) thrillers.
Redactie Cinemagazine
Waardering: 4
Bioscooprelease: 1 februari 1991