The Battle of Algiers – La battaglia di Algeri (1966)

Regie: Gillo Pontecorvo | 121 minuten | misdaad, drama, geschiedenis, oorlog | Acteurs: Brahim Hdjadj, Jean Martin, Yacef Saadi, Samia Kerbash, Ugo Paletti, Fusia El Kader, Omar, Mohamed Ben Kassen, Michele Kerbash, Franco Morici, Tommaso Neri, Gene Wesson

‘The Battle of Algiers’ (of ‘La battaglia di Algeri’, zoals de film ook wel bekend is) is een oorlogsfilm waarmee een van Italië’s grootste regisseurs Gillo Pontecorvo (1919-2006) in 1967 net naast de Oscar voor beste buitenlandse film greep. Heel uniek werd de film in 1969 opnieuw genomineerd voor een Oscar, ditmaal voor beste regisseur en scenario. Eerder wist de bevlogen filmmaker al de Gouden Leeuw en de FIPRESCI prijs op het filmfestival van Venetië binnen te slepen. Die lof blijkt meer dan terecht. ‘The Battle of Algiers’ is een meeslepende, overweldigende film, die vanaf de eerste seconde boeit en inslaat als een bom.

‘The Battle of Algiers’ brengt in indrukwekkend zwart-wit de gebeurtenissen in beeld die in de hoofdstad van Frans-Algerije plaatsvonden tussen 1954 en 1957 (waarbij de latere gebeurtenissen in het land niet onvermeld blijven). In 1954 maken we kennis met de analfabete crimineel Ali la Pointe (voortreffelijk gespeeld door Brahim Hdjaj), die in de Algerijnse wijk Kasbah opgepakt wordt vanwege een eenvoudig vergrijp. Dat hij een sleutelrol gaat spelen in de film, is dankzij de openingsscène al duidelijk. Gedurende een gevangenisstraf (niet zijn eerste) is hij getuige van de gruwelijkheden van de Franse bezetter en na zijn vrijlating is hij daarom maar al te happig om door de FLN (het Algerijnse Front de Libération National, een groep die strijd voor een vrij Algerije) gerekruteerd te worden. De ambitieuze Ali weet zich al snel op te werken binnen de organisatie. De FLN groeit eveneens. Geen Franse politieagent is zijn leven nog veilig, zij worden efficiënt geëlimineerd door leden van de FLN. Daarnaast is de FLN verantwoordelijk voor bomaanslagen in café’s en andere openbare gelegenheden. In een van de spannendste scènes volgen we een drietal vrouwen, die verkleed als Françaises de bommen meenemen in hun handtassen. De fragmenten waarin zij op geraffineerde wijze de Franse militairen met hun vermomming om de tuin weten te leiden, is bloedstollend. De close-ups van de slachtoffers die zij gaan maken zijn onvergetelijk. De begeleidende muziek zorgt er voor dat je op het puntje van je stoel blijft zitten en gewoonweg vergeet te ademen.

Zelden werd een guerillaoorlog zo ontluisterend realistisch in beeld gebracht als in ‘The Battle of Algiers’. Pontecorvo filmde zijn meesterwerk op locatie in Algiers. De film kent prachtige overzichtsshots. Er werden nauwelijks professionele acteurs gebruikt. Tijdens de release in de Verenigde Staten werd de film zelfs vertoond met een disclaimer dat ‘The Battle of Algiers’ absoluut geen nieuwsbeelden bevatte. Ook nu nog bewijst ‘The Battle of Algiers’ zijn relevantie. Het is niet voor niets dat het Pentagon de film vertoonde aan militaire experts ten tijde van de oorlog in Irak (als ultiem voorbeeld van hoe het niet moet). Daarentegen zagen de IRA en de Black Panthers ‘The Battle of Algiers’ als inspiratiebron.

Een van de rollen in de film wordt gespeeld door Saadi Yacef, die zelf een belangrijke rol speelde in de Algerijnse oorlog. Gedurende zijn gevangenschap schreef de voormalige leider van de NLF zijn memoires, die gepubliceerd werden onder de titel “Souvenirs de la Bataille d’Alger”. Hierop is ‘The Battle of Algiers’ dan weer gebaseerd. Naast het vertolken van de rol van Djafar, produceerde Yacef de film samen met Gillo Pontecorvo.

De camera volgt afwisselend de burgers van Algiers, de leden van de FLN  als de Franse bezetters. Pontecorvo kiest niet opzichtig een kant, hoewel je voorzichtig mag aannemen dat zijn sympathie bij de FLN ligt. Toch wordt de Franse militaire macht niet afgeschilderd als meedogenloze beesten, hoewel zij niet vies zijn van martelpraktijken (in enkele aangrijpende scènes in beeld gebracht). Hun leider, Philippe Mathieu, komt over als een man die vecht voor zijn idealen, maar hij geeft ook toe respect te hebben voor de visie van de ‘vijand’. Net als de Fransen, zijn de leden van de FLN echter ook nietsontziend in hun acties, waarbij ook talloze onschuldige slachtoffers onder hun eigen volk te betreuren zijn. De zinloosheid van terrorisme en oorlogvoering wordt door ‘The Battle of Algiers’ nog maar eens onderstreept. ‘The Battle of Algiers’ is een van de meest genuanceerde en uitgebalanceerde oorlogsfilms en nu al de belangrijkste re-release van 2012.

Monica Meijer

Waardering: 5

Bioscooprelease: 28 juni 2012
DVD-release: 18 december 2012