The Killers (1946)

Regie: Robert Siodmak | 103 minuten | thriller, misdaad | Acteurs: Burt Lancaster, Ava Gardner, Edmond O’Brien, Albert Dekker, Sam Levene, Vince Barnett, Virginia Christine, Charles D. Brown, Jack Lambert, Donald MacBride, Charles McGraw, William Conrad, Phil Brown, Queenie Smith, Jeff Corey, Harry Hayden, Bill Walker, Ernie Adams, Audley Anderson, George Anderson, John Berkes, Harry Brown, Jack Cheatham, Noel Cravat, Rex Dale, Neal Dodd, Mike Donovan, Howard Freeman, Michael Hale, Mark Hellinger, Al Hill, Geoffrey Ingham, Ethan Laidlaw, Perc Launders, Nolan Leary, Vera Lewis, Therese Lyon, Charles Middleton, John Miljan, Howard Negley, Garry Owen, Beatrice Roberts, Wally Rose, William Ruhl, Wallace Scott, John Sheehan, Ann Staunton, John Trebach, Milton Wallace, Gabrielle Windsor

De klassieke film noir ‘The Killers’ (1946) is gebaseerd op het gelijknamige korte verhaal van Ernest Hemingway. Althans, het eerste kwartier van de film. Daarin werden zelfs de laconieke dialogen van de schrijver overgenomen, iets wat in andere adaptaties van zijn werk nauwelijks gebeurde. Producent Mark Hellinger, voorheen werkzaam bij Warner Brothers, wilde op eigen benen staan en ‘The Killers’ was zijn eerste onafhankelijke productie. Samen met scenarioschrijver Anthony Veiller – en op de achtergrond ook filmmaker John Huston – borduurden ze zelf voort op het voorzetje van Hemingway. Een centraal personage, amateur privédetective Jim Reardon – eigenlijk een verzekeringsman – wordt geïntroduceerd en via flashbacks wordt uit de doeken gedaan hoe het zo ver heeft kunnen komen. Voorafgaand aan de release stuurde Hellinger PR-man Al Horwits naar Hemingways huis in Sun Valley, om de schrijver het eindresultaat te tonen. Naar verluidt had de schrijver in de ene zak van zijn jasje een fles gin en in de andere een fles water. Als de film slecht was, zou hij uit verveling daarvan kunnen drinken. Na de privéscreening hield Hemingway grijnzend beide nog altijd volle flessen omhoog: ‘Didn’t need ‘em.’

‘The Killers’ is met recht een film die van de eerste tot de laatste minuut boeit. Vooral de fenomenale beginscène slaat in als een bom. Twee schimmig uitziende mannen duiken op in het vredige Brentwood. In een eettentje vragen ze waar ‘The Swede’ is. Wanneer de doodsbange medewerkers vertellen het niet te weten, komt dat ze op een ernstige bedreiging te staan. The Swede (Burt Lancaster), die eigenlijk Ole Andersen heet en ook bekend is als Peter Lunn, is een voormalige prof-bokser die na zijn vervroegd pensioen – tijdens een gevecht werd zijn rechterhand aan gruzelementen geslagen – het verkeerde pad op is gegaan. Het is duidelijk dat de twee gangsters maar één doel hebben: The Swede omleggen. Een naïeve bezoeker van de diner, die The Swede kent, stuurt de mannen regelrecht op hun doel af en niet veel later dringen ze diens woning binnen en doorzeven ze hem met kogels. Verzekeringsman Jim Reardon (Edmond O’Brien) wordt erop uit gestuurd om de nalatenschap van The Swede te verdelen. Hij raakt dusdanig gefascineerd door het mysterie rond deze ex-bokser dat hij er met gevaar voor eigen leven induikt om een en ander tot op de bodem uit te zoeken. Met wat hulp van rechercheur Sam Lubinsky (Sam Levene), die vroeger goed bevriend was met Andersen, ontdekt hij stukje bij beetje hoe de vork in de steel zit.

Op de filmposter van ‘The Killers’ prijken Burt Lancaster en de beeldschone Ava Gardner en dat is opmerkelijk, aangezien de hoofdrol in deze film eigenlijk op het conto van Edmond O ‘Brien komt. Het personage van Lancaster, voor wie deze film zijn doorbraak betekende, wordt al binnen een kwartier geliquideerd en de door Gardner gespeelde femme fatale Kitty Collins – want die mag uiteraard niet ontbreken in een film noir – komt alles bij elkaar krap een kwartier in beeld. Desondanks zijn beide rollen cruciaal voor het verhaal. Zonder hen had het relaas nooit verteld kunnen worden, ook al hebben andere figuren in de film meer tekst en meer screen time. De film zou in zowel de carrière van Lancaster als die van Gardner een doorslaggevende rol spelen. Beide Hollywoodlegenden beleefden met deze prent van regisseur Robert Siodmak hun definitieve doorbraak. Lancaster was overigens niet eens de eerste keuze van producent Hellinger, die zijn persoonlijke favoriet Wayne Morris niet los kon weken bij Warner Bros. Lancaster zal in zijn handen gewreven hebben toen hij deze kans kreeg. Na ‘The Killers’ begon het balletje namelijk pas écht voor hem te rollen. Daarna zou hij onder meer schitteren in ‘From Here to Eternity’ (1953) en ‘The Sweet Smell of Success’ (1957). Ervaren rotten in het vak, onder wie Albert Dekker, Vince Barnett, Jack Lambert en William Conrad zien we in de bijrollen.

‘The Killers’ onderscheidt zich wat het verhaal betreft in feite nauwelijks van andere films noirs. Zo is het personage van Edmond O’Brien heel goed te vergelijken met Joseph Cottens amateur privédetective Holly Martins, die zich in ‘The Third Man’ (1949) met evenveel naïef enthousiasme op de moordzaak stort. Siodmaks eigen prent ‘Criss Cross’ (1948, óók met Lancaster) vertelt in de basis hetzelfde verhaal. Het grote verschil ligt hem echter in de manier waarop een en ander uit de doeken wordt gedaan. In ‘The Killers’ krijgt de kijker een flinke dosis flashbacks voor zijn kiezen die hij zelf maar in de juiste volgorde moet zetten. De ontbrekende puzzelstukjes mag hij vervolgens naar hartelust zelf invullen. Rustig onderuit hangend naar een filmpje kijken is er dus niet bij, er wordt actief een beroep gedaan op de kijker. Niets is voorgekauwd. De van origine Duitse regisseur Siodmak (‘Nachts, wenn der Teufel kam’, 1957) kun je om een boodschap sturen; de film zit dan ook uitstekend in elkaar en zakt geen moment in. Cinematograaf Woody Bredell (‘Adventures of Don Juan’1948) en editor Arthur Hilton (‘Scarlet Street’, 1945) dragen bij aan de smetteloze uitstraling van de prent en de legendarische componist Miklós Rósza (onder meer ‘Double Indemnity’, 1944) voegt met zijn befaamde score de finishing touch toe.

Alles bij elkaar genomen is ‘The Killers’ een uitstekende film die geen moment verveelt en zich kan meten met de beste in zijn genre. Cast en crew zetten hun beste beentje voor. Geen enkele acteur steekt echt boven de rest uit, maar elke rol (zowel voor als achter de schermen) wordt meer dan behoorlijk ingevuld. ‘The Killers’ ontving vier Oscarnominaties – voor beste regie, beste script, beste editing en beste score – en sleepte bij de Edgar Allan Poe Awards de prijs voor beste film in de wacht. De liefhebber van moord en mysterie mag zijn vingers aflikken bij deze film, die spannend is van de eerste tot de laatste minuut. Hoewel de remake van Don Siegel uit 1964 – met in de hoofdrollen Lee Marvin, John Cassavetes en Angie Dickinson – ook niet te versmaden is, is Siodmaks bewerking van Hemingways korte verhaal ‘The Killers’ nét een tikketje beter.

Patricia Smagge