Arctic (2018)
Regie: Joe Penna | 98 minuten | avontuur, drama | Acteurs: Mads Mikkelsen, Maria Thelma Smáradóttir
De mens versus de elementen, het blijft een fascinerend onderwerp voor veel filmmakers. Of het nou de meedogenloze zee is, zoals we onder meer zagen in ‘All is Lost’ (2013) met Robert Redford, of de snijdende kou – ‘The Revenant’ (2015) zit bijvoorbeeld vol met memorabele scènes waarin Leonardo DiCaprio de elementen bij de lurven grijpt – de strijd tegen Moeder Natuur blijft ons boeien. De hoofdrol in zo’n film vraagt veel van de acteur. Vaak is hij (gek genoeg zijn het vrijwel altijd mannen) voor minimaal driekwart van de film alleen in beeld en de ontberingen laten hun fysieke sporen na. Dialogen zijn meestal schaars, dus de acteur moet alle emotie in zijn lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen leggen. Geen wonder dat dit soort rollen het altijd goed doen wanneer er prijzen worden uitgereikt. DiCaprio kreeg eindelijk zijn welverdiende Oscar, maar moest er heel diep voor gaan. Ook Redford verdiende een nominatie voor zijn fysieke uitputtingsslag. Die eer viel Mads Mikkelsen jammer genoeg niet ten deel voor zijn rol in ‘Arctic’ (2018), maar de Deense acteur verdient zeker erkenning voor zijn rol als de op de Noordpool gestrande piloot H. Overgård.
Regisseur van dienst is Joe Penna, een in Los Angeles woonachtige Braziliaan die sinds 2006 als ‘MysteryGuitarMan’ furore maakt op YouTube. ‘Arctic’ is zijn eerste speelfilm. Hij werkte met een grotendeels IJslandse crew en mag zich gelukkig prijzen dat de gearriveerde Mikkelsen zich liet strikken voor de hoofdrol. Overgård – waar de H. voor staat wordt niet duidelijk – is al enige tijd geleden neergestort op de Noordpool. Wachtend en (allicht tegen beter weten in) hopend op redding heeft hij zich een zekere routine aangeleerd. Het wrak van zijn vliegtuigje dient als thuisbasis, zijn honger stilt hij met zelf gevangen rauwe vis en op vaste tijden probeert hij via een radiootje contact te leggen met de buitenwereld. Hij graaft wat, gaat op onderzoek uit in de hoop een nederzetting te vinden, ontwijkt een hongerige ijsbeer die hem in de gaten houdt en probeert zo goed en zo kwaad als het gaat zijn door de vrieskou afstervende tenen te behandelen. Zijn gebeden lijken te zijn verhoord als er ineens een helikopter zijn kant op komt. Maar een sneeuwstorm gooit roet in het eten en het toestel stort neer. De bestuurder overlijdt ter plekke, zijn co-pilote (Maria Thelma Smáradóttir) is zwaargewond. Overgård redt haar en neemt haar mee naar zijn eigen vliegtuig om haar te verzorgen. Heel veel verbetering komt er niet in haar toestand, want de vrouw komt slechts sporadisch bij, maar voor Overgård is ze een extra stimulans om zijn overlevingsstrijd voort te zetten. Tegelijkertijd is ze een extra last, zeker omdat ze meer dood dan levend is. Toch zet de onverschrokken Overgård alles op alles om een redding af te dwingen.
Overlevingsfilms zijn er in overvloed en in principe vertelt ‘Arctic’ niets nieuws onder de zon. Penna maakte er een heel uitgeklede en sobere variant van, een film die zonder opsmuk naar een meedogenloos einde toewerkt. ‘Arctic’ laat zien hoe monotoon Overgård zijn dagen probeert door te komen. Dagelijkse sleur in een spierwit, desolaat landschap; dat kan saai en repetitief worden. Gelukkig is daar de immer betrouwbare Mads Mikkelsen, die ons ook zonder woorden van de eerste tot de laatste minuut weet te boeien. Overgård is aan het overleven en wij overleven met hem mee. We voelen zijn rammelende maag en tintelende tenen, zijn angst als de ijsbeer plots weer opduikt, zijn teleurstelling wanneer de reddingsheli ter aarde stort, de frustratie van elke tegenslag en de innerlijke morele strijd die hij voelt als hij worstelt met de vraag: neem ik de gewonde vrouw en dus de extra ballast mee of laat ik haar hier achter, om zo mijn eigen overlevingskansen te vergroten? Mikkelsen is een baken van menselijkheid op de spijkerharde poolvlakte.
‘Arctic’ is een verdienstelijk debuut van Joe Penna, die de kilte, verlatenheid en onverbiddelijkheid van de Noordpool treffend weet vast te leggen. Als hij voor zijn volgende film opnieuw een rasacteur als Mikkelsen weet te strikken voor de hoofdrol, dan komt het met deze talentvolle Braziliaan wel goed.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 14 maart 2019
DVD- en blu-ray-release: 12 juli 2019