Checkpoint – Machssomim (2003)

Regie: Yoav Shamir | 80 minuten | documentaire

De documentaire ‘Checkpoint’ van Yoav Shamir toont welke gevolgen Israëlische controles en inperkende maatregelen hebben voor het leven van alledag in de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever. In deze gebieden staan er tientallen controleposten bij de toegang tot de steden en tussen de dorpen. De grotere posten bestaan uit golfplaten daken en betonblokken. Kleinere posten bestaan uit niet meer dan twee schuin geparkeerde pantservoertuigen en wat rotsblokken op de weg. Een chemisch toilet zoals in Nederland op bouwplaatsen staat, rondt de inrichting af van het decor van ‘Checkpoint’.

Bij de controleposten ontstaan soms kafkaëske situaties: een vrachtwagenchauffeur heeft geen reisvergunning bij zich om zijn woonplaats binnen te komen. Waar moet hij naar toe? Hij krijgt te horen dat hij maar in zijn vrachtwagen moet overnachten. De Israëlische soldaten wantrouwen elk antwoord op een vraag, elk verhaal. Men kan het de reizende Palestijnen echter niet kwalijk nemen dat ze meer urgentie willen geven aan hun pleidooi bij de controlepost. Ziekenhuisbezoek, een overlijden of een bruiloft worden genoemd als redenen. De Palestijnen zijn er onzeker over of ze mogen passeren en over hoe lang het oponthoud bij de posten zal duren. Dit geldt ook voor het woon-werkverkeer of voor schoolbussen die dagelijks een of meerdere controleposten moeten passeren.

Een van de weinige hoopgevende gebeurtenissen doet zich voor wanneer een soldaat op de foto wil met een buitenlandse dominee. De dominee was meegereisd met kinderen in een schoolbus om zich ervan te verzekeren dat ze mochten passeren. Als een Mozes mag de dominee zelf niet door, de kinderen wel. Op dringend verzoek van de dominee doet de soldaat zijn helm en wapen af: zo staan er twee mensen op de foto, en niet een soldaat en een dominee.

‘Checkpoint’ is een terechte winnaar geweest van de Joris Ivens Award op het IDFA van 2003. De spanning tussen Israëlische soldaten en Palestijnen is in ‘Checkpoint’ zeer invoelbaar, juist te meer door de afstandelijke manier van filmen van Shamir. De film schrijnt als een grote schaafwond. De kracht van deze film ligt in het tonen van de beleidsuitvoerders, de soldaten, in plaats van de beleidsmakers: geen verhaal van een generaal maar van een soldaat die opmerkt ‘als de Palestijnen komen, dan voeren we onze show op’.

Controle op reizen en het inperken van de bewegingsvrijheid van mensen, bijvoorbeeld door middel van paspoorten, komt in bijna alle landen voor. Gelukkig gebeurt dit niet overal met dezelfde reikwijdte en intensiteit als in ‘Checkpoint’.

Roberto Tjin