El violin (2006)

Regie: Francisco Vargas | 98 minuten | drama | Acteurs: Don Angel Tavira, Gerardo Taracena, Mario Garibaldi, Dagoberto Gama, Fermín Martínez, Silverio Palacios, Octavio Castro, Mercedes Hernández, Gerardo Juárez, Ángeles Cruz, Norma Pablo, Ariel Galvan, Amorita Rasgado, María Elena Olivares, Esteban Castellanos

Regisseur Francisco Vargas debuteerde met deze film, die gebaseerd is op een eerder door hem gemaakte korte film over de strijd tussen de boeren en het leger in het Mexico van de jaren 70.Don Plutarco is een oudere man met een waardige blik in de ogen. Hoewel hij slechts één hand heeft, speelt hij viool en leeft hij als reizend muzikant, samen met zijn zoon Genaro en kleinzoon Lucio. Dit bestaan blijkt echter ook een ideale dekmantel voor Genaro om wapens te smokkelen voor de vrijheidsstrijders, die vechten tegen de dictatuur. Op een dag ontdekt het trio bij terugkeer naar hun dorp dat alle dorpsbewoners op de vlucht zijn geslagen. Het leger heeft de bewoners verjaagd of gearresteerd en de huizen platgebrand. Ook Genaro’s vrouw en dochter zijn verdwenen. Bovendien kan hij niet meer bij de in het dorp verstopte munitie. In een poging te redden wat er te redden valt, laat Genaro Lucio over aan de zorg van Plutarco en sluit hij zich aan bij de guerilla’s. Ondertussen heeft Plutarco wél toegang gekregen tot het dorp, om viool te spelen voor de megalomane commandant. Ondertussen weet Plutarco kleine beetjes munitie steeds weer uit het dorp te smokkelen.

‘El Violin’ rust eigenlijk op twee pijlers: enerzijds is er het verhaal van de strijdlustige Genaro, die de nodige risico’s neemt om zijn idealen te bereiken, anderzijds is er het verhaal van de oude, wijze Plutarco en diens zwijgzame kleinzoon Lucio. Beiden lijken passief: Plutarco heeft al te veel meegemaakt om al dat geweld te begrijpen en Lucio heeft nog te weinig meegemaakt om het te kunnen bergrijpen. Dit tweede verhaal is vele malen interessanter dan het eerste. Ondanks de trieste noodzaak van Genaro’s strijdvaardigheid, komt het in ‘El Violin’ een beetje over als een spannend jongensboek. Een angstig om zich heen kijkende Genaro, op de vlucht voor soldaten die hem op de hielen zitten. Een in het niets starende blik en een hand op de schouder van zijn kameraad, als hij hoort wat er is gebeurd met vrouw en dochter. De verbeten blik als hij ’s avonds bij het vuur zit.

Het zijn allemaal wat clichématige uitwerkingen van een verhaal over idealisme en (ongelijke) strijd. Het dieptepunt is wat dat betreft het shockerend bedoelde begin van ‘El Violin’, waarin we meteen kennis maken met de martel- en verkrachtingspraktijken van het leger. Daartegenover staat echter gelukkig het verhaal van Plutarco, de oude violist. Dat begint al schitterend met de kryptische uitleg van Plutarco aan Lucio, over waarom mensen elkaar dit toch allemaal aandoen. Plutarco, die liever muziek speelt dan praat, gaat op zijn eigen wijze de confrontatie aan met het leger. En dat gaat een hele tijd goed. Daar waar Genaro’s verhaal doorspekt is van heroïek, geweld en idealisme, blijft het verhaal van Plutarco interessant juist omdat het veelzijdigere en genuanceerdere aspecten behandelt, zoals armoede, pragmatisme en betrouwbaarheid, én omdat hier wél veel aan de verbeelding wordt overgelaten. Geen schokkende beelden, maar mooie dialogen tussen Plutarco en Lucio, tussen Plutarco en de commandant, of tussen Plutarco en een landheer. Dialogen die weergeven hoe de verhoudingen in de samenleving zijn, en hoe (on)waarachtig elk individu die rollen vervult. Het is dan ook maar goed dat het merendeel van de film dit tweede verhaal beslaat. Vargas heeft daarbij gekozen om alles in zwart-wit te tonen, wat de film een zekere tijdloosheid geeft. Deze film gaat niet specifiek over het Mexico in de zeventiger jaren, maar over zo’n beetje elke Latijns-Amerikaans land van de tweede helft van de 20e eeuw tot nu. Onevenwichtig als de film is, maakt ‘El Violin’ toch indruk. Vooral dankzij Plutarco, en de werkelijk schitterende vertolking van die rol door Don Angel Tavira. Al met al dus zeker een veelbelovend debuut van Vargas.

Daniël Brandsema