First Reformed (2017)
Regie: Paul Schrader | 113 minuten | drama, thriller | Acteurs: Amanda Seyfried, Ethan Hawke, Cedric the Entertainer, Victoria Hill, Michael Gaston, Philip Ettinger, Van Hansis, Krystina Alabado, Bill Hoag, Elanna White, Kristin Villanueva, Gary Lee Mahmoud, Frank Murray, Sue Jean Kim, Delano Montgomery, Satchel Eden Bell
42 jaar na ‘Taxi Driver’ is scenarist en regisseur Paul Schrader terug met een film over een getroebleerde einzelgänger. De eenzaat van dienst is pastoor Ernst Toller (Ethan Hawke), de geestelijk leider van kerkgemeenschap First Reformed. Het prachtige openingsshot, waarin de camera met een tergend traag tempo richting de kerk beweegt, creëert meteen een onheilspellend gevoel dat lang over de film blijft hangen. De toeschouwer betreedt zonder twijfel religieus gebied, maar zo langzaam dat het met enige tegenzin gepaard lijkt te gaan. Op de achtergrond klinkt de gepijnigde voice-over van de pastoor. De vraag waarmee hij worstelt: biedt de geperverteerde wereld van nu nog ruimte aan het geloof?
De bezoekersaantallen van zijn kerk liggen laag. Als hij meer dan tien devoten bij zijn diensten mag ontvangen, is het voor de predikant een drukke dag. Maar de mensen die elke zondag komen, zijn trouw. Zo ook Mary (Amanda Seyfried), die na een dienst bij de pastoor raad komt vragen voor haar doemdenker van een vriendje. De man twijfelt of hun ongeboren dochter wel een plek op deze, in zijn ogen vervloekte, wereld heeft. Een wereld getormenteerd door natuurrampen. Door mensen gecreëerd. Terwijl Toller tracht het stel te helpen, onderwijl zijn eigen demonen het hoofd biedend, wordt hij door de overkoepelende kerkvereniging op de huid gezeten over het 250-jarig jubileum van zijn pastorie.
Al snel groeien de problemen hem boven het hoofd. Terwijl zijn fysieke gesteldheid, hij lijdt aan verregaande maagproblemen, rap achteruit holt, wordt ook de mentale waas voor zijn ogen steeds groter. De angst neemt het over. Angst voor zijn naasten, het geloof en de voortgang van de wereld. Kortom, hij gaat twijfelen over de zin van het bestaan. Het plezier waarmee hij voorheen de vragen over het leven en het geloof probeerde te antwoorden, kwijnt langzaam weg. Het heilige boek krijgt steeds minder navolging bij het volk. En met zijn interpretatie van de Bijbel krijgt hij ook bij zijn collega’s minder gehoor. Daar draait het enkel om het verdienen van geld of het vermeerderen van politieke invloed. Het Woord zelf is bijzaak. De muur van onvermogen wordt steeds hoger. Antwoorden moeilijker te vinden. Langzaamaan verliest Toller zijn geloof. De gezondheid van de planeet gaat intussen gestaag verder achteruit.
‘First Reformed’ brengt de neergang van Toller effectief in beeld. Ondanks de vele, overigens sterke, dialogen, voert Schrader een spannende beeldvoering. De film zoekt bijvoorbeeld regelmatig de close-up op. Tezamen met het fraaie lichtspel wordt de donkere gemoedstoestand van Toller mooi voelbaar. Maar hoe verder de pastoor ontspoort, hoe verder de film ook het spoor bijster raakt. Door de vele subtiliteiten in het karakter van de geestelijke zijn niet al zijn motivaties even goed te duiden. Daardoor mist ‘First Reformed’ net te intensiteit die ‘Taxi Driver’ wel heeft.
Wouter Los
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 19 juli 2018 (in het kader van Previously Unreleased 2018)
DVD-release: 19 september 2018