Gustloff (2008)
Regie: Joseph Vilsmaier | 185 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Kai Wiesinger, Valerie Niehaus, Heiner Lauterbach, Dana Vávrová, Michael Mendl, Karl Markovics, Francis Fulton-Smith, Nicolas Solar Lozier, Detlev Buck, Ulrike Kriener, Gerald Alexander Held, Monica Attard, Stefan Becker, René Böhnke, Ines Borkowski, Martin Bross, Malina Ebert, Wilma Elles, Marcel Franke, Anna Marie Fuchs, Sebastian Fuhrmann, Patricia Gerschler, Nadine Michelle Gröger, Markus Gührs, Alban Hansen, Estoril Hansen, Daniel Härtnagel, Daniel Hauer, Carsten Kaltner, Anja Knauer, Karla Krüger, Andreas Kucklick, Robert Lehmann, Janosch Leuffen, Adam-Victor Linkowski, Maria Mägdefrau, Marco Masera, Thorsten Nindel, Gregor Pittke, Simon Reukauf, Konstantin Sahnjuk, Daniela Saul, Dietmar Schäffner, Armin Schmitt, Wolfgang Schreiber, Kerstin Schröder, Martin Schubert, Steven Sonntag, Max Stapel, Michael Stenzel, Jutta Torkler-Schulz, Joachim Weinsberg, Marco Winzer, Tom Wlaschiha, Ulrich Wohlleben, Susanne Zygmunt
Toptelevisie met een vleugje Hollywood. En ga er maar vanuit dat deze televisiefilm gemaakt is met een fractie van het budget dat bij een film als ‘Titanic’ gebruikt is.
Overigens weer een film die hard afrekent met het donkere verleden van de Tweede Wereldoorlog, iets waar Duitsland zich, als aanstichter, kennelijk zeer van bewust is, althans, haar filmmakers dan. De ene na de ander film over de oorlog komt uit en gemiddeld zijn ze van hoge kwaliteit, zoals we van onze oosterburen gewend zijn. Titels als ‘Der Untergang’ (2004) en ‘Das Leben der Anderen’ (2006) spreken boekdelen.
Ook Gustloff voldoet zoals gezegd aan de hoogste standaard. Het verhaal is meeslepend – zoals het in het echt ook was – hier en daar wellicht wat geromantiseerd, maar dat hoort erbij. Van het begin tot het einde is het spannend en boeiend en soms dus romantisch, waarbij die romantiek (gelukkig) niet breed is uitgemeten als in ‘Titanic’. Wel heeft de film zo’n cru bijsmaakje met haar voorganger gemeen: we weten immers de hele tijd dat het schip zal zinken. Dat gegeven wordt goed gebruikt voor spanningsopbouw; soms willen mensen graag op het schip terecht komen, maar hun strijd is natuurlijk voor niets geweest wanneer ze daar de gewisse dood vinden die ze juist wilden ontlopen. Andersom zijn de achterblijvers de ‘gelukkigen’ in dit verhaal, maar ook dat is relatief, want de Russen komen eraan en wat die met de Duitse bevolking hebben uitgevreten is ook allerminst fraai te noemen, aldus de historische context.
De special effects zijn indrukwekkend. Er was dan misschien niet extreem veel geld, de computerafdeling heeft het uitstekend gedaan en ook de ‘echte’ effecten zien er nooit knullig uit, integendeel. Het schip dat zinkt doet in claustrofobie nauwelijks onder voor de beelden van ‘Titanic’, hoewel die wel héél heftig waren en nog iets meer uitpakken in angstaanjagende explicietheid, wat uiteraard vooral een budgetkwestie is. Maar niet alleen, want soms is het juist spannender wanneer niet alles breed wordt uitgemeten en dat komt goed uit wanneer je daar de middelen niet voor hebt. De makers buiten dit gegeven goed uit.
Verder helpen een helder script, met goed uitgewerkte karakters ook mee. De hoofdrollen zijn geen uitschieters, maar worden prima neergezet en in de bijrollen vinden we nog wat bekende koppen, zoals die militaire kapitein Petri met zijn herdershond. Een prachtige rol voor Karl Markovics, die dit keer geen gedeporteerde joodse valsmunter (uit ‘Die Fälscher’) neerzet, maar juist een strenge, dominante Duitse officier.
Mooie film, of eigenlijk: miniserie, spannend van het begin tot het eind en ook weer een interessante geschiedenisles, want niets is zo zwart-wit als het lijkt, zo blijkt wel weer. Ook vele Duitsers waren slachtoffer van de wandaden van hun leiders én hun ‘bevrijders’.
Arjen Dijkstra