Hors Satan (2011)

Regie: Bruno Dumont | 110 minuten | drama | Acteurs: David Dewaele, Alexandra Lematre, Aurore Broutin

Meer nog dan in eerdere Dumonts is zijn naamloze hoofdpersoon – in de aftiteling Le gars (‘de jongen’) genoemd – een wezen uit een andere wereld. Het is een zwerver uit de middeleeuwen, dat even wrede als door geloof gedreven tijdperk. Wederom mag zo’n personage functioneren in een achtergebleven plattelandsmilieu anno nu. Dumont levert opnieuw goed werk met de casting, met de mysterieuze, zigeunerachtige januskop van David Dewaele – een habitué. Het verstilde acteren van Alexandra Lematre, die Dumont opdook in een café (‘Elle’ op de titelrol), is een ontdekking.

‘Hors Satan’ lijkt voort te bouwen op het voorzichtig spirituele van ‘Flandres’ en ‘Hadewych’; toch is de film geen vooruitgang – eerder een stap terug – in het werk van Dumont. ‘Hors Satan’ had ook Dumonts debuutfilm kunnen zijn, als we de budgettaire stappen even buiten beschouwing laten. Een film die je uitzit uit belangstelling, omdat er in vrijwel alle, veelal woordloze, naturalistische scènes iets gebeurt en omdat je weet dat Dumont altijd met een uitsmijter op de proppen komt.

Willekeurig geweld: we kennen het uit al zijn films. Een glimp van liefde: Dumont toonde het ons in voornoemde projecten – meer ambitieus dan ‘Hors Satan’. Vanwege deze voorspelbaarheid is het duel tussen geweld en liefde deze keer minder effectief. ‘Hors Satan’ lijkt een Dumont in regressie, waarbij de regisseur er aanvankelijk cynisch genoegen in lijkt te scheppen prille hoop de kop in te drukken met gratuit geweld van Le gars, die naarmate de film vordert steeds meer een ‘gewone’ psychopaat lijkt – een kwalificatie die de achteloze kijker deze jongeman sowieso al zou toedichten.

Dumont-watchers weten dat deze regisseur met bijzondere allegorieën werkt. Slaat hij de plank mis als zijn deterministisch mensbeeld religieuze trekjes begint te vertonen? Neen, zeggen wij op voorhand, want de menselijke soort beweegt zich al sinds de oorsprong tussen dier en god, waarbij de eerste van de twee zich altijd en de laatste zich soms laat zien. Wat Dumont ons toont aan het slot is een wonder. De goddelijke pracht van de natuur, gefilmd op locatie in de duinen bij Boulogne-sur-Mer, én de gewelddadigheid van de mens, kunnen samen echter niet tot iets goeds leiden – hoezeer Bruno Dumont dit in ‘Hors Satan’ ook probeert.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 3 november 2011
DVD-release: 18 december 2012