Israel: A Home Movie – Kach Ra’inu (2012)
Regie: Eliav Lilti | 93 minuten | documentaire, geschiedenis
‘Israel: A Home Movie’ is een lappendeken van amateurfilmpjes, waarin de geschiedenis van Israël in beeld wordt gebracht vanaf de jaren dertig tot en met de jaren zeventig, door de ogen van talloze personages die een rol hebben gespeeld in de geschiedenis van dit land. De filmpjes worden voorzien van audiocommentaar door de makers of hun familieleden.
Home videos worden meestal gemaakt tijdens speciale gebeurtenissen; een verjaardag, bruiloft, vakantie en tonen per definitie een momentopname, waaruit blijkt dat zodra het beeld vastgelegd is, het moment alweer voorbij is. Bij het terugkijken van foto’s of filmpjes worden mensen daarom dikwijls overvallen door gevoelens van nostalgie, maar ook door confronterende vragen in de categorie ‘wat als’ en ‘waar(om) is het misgegaan’. Wat als ik toen iets anders met mijn leven had gedaan? Wat als we toen hadden geweten…? Producent en samensteller Arik Bernstein heeft met deze film een grote collectie home videos samengebracht tot een retrospectief op het land Israel.
De filmpjes, verschillend in kwaliteit en onderwerp, zijn op chronologische volgorde gemonteerd tot een vlucht door vijftig jaar Israël, beginnend met aankomende immigranten uit Roemenië, die in alle enthousiasme dansend en zingend van de boot komen. De jaren dertig begonnen zo positief in Israël, dat toen nog nauwelijks een land was, maar gelukszoekende joden trok vanuit Europa en Noord-Afrika. De sprekers – veelal de kinderen uit de filmpjes die we zien – vertellen over de nog ontspannen omgang met Arabische kinderen. Eind jaren dertig beginnen de eerste gruwelverhalen uit Europa en Duitsland Israël te bereiken, hoewel veel mensen in ongewisse blijven. Deze oorlog zal de stichting en toekomst van Israël en haar inwoners voorgoed bepalen. Na ’45 begint in eerste instantie een nieuw hoofdstuk, hoopvol wordt kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog de staat Israël gesticht, alhoewel niet zonder slag of stoot, een voorbode voor de komende decennia. Telkens wordt gedacht dat deze oorlog de laatste zal zijn. Dat het vanaf nu wel vrede moet worden. En elke keer blijkt het maar een paar jaar goed te gaan.
De filmpjes bieden aanvankelijk een afwisseling tussen grote politieke en vooral militaire gebeurtenissen, en kleine, intieme momenten in het persoonlijke leven van de mensen die we via de films leren kennen. Een bruiloft, de eerste keer sneeuw in Israël, spelende kinderen thuis: juist die beelden wekken sympathie en emotie op waardoor je als kijker geboeid blijft. Later in de film verlegt Bernstein de nadruk steeds meer naar de militaire gebeurtenissen die in beeld zijn gebracht, uiteraard bijzonder indrukwekkend zo uit de eerste hand, maar na verloop van tijd toch meer een meer oorlogsbeelden. Nu juist beelden die we al kennen, die we van Israël gewend zijn geraakt. Helaas zwakt de impact van de film hierdoor wat af.
In een land als Israël kun je bijna geen scheidslijn maken tussen privé en politiek, doordat ieders leven in de vijftig jaar die deze film beslaat, is gekenmerkt door de politieke en militaire gebeurtenissen die plaatsvonden. De treurige conclusie dat Israël begon als een hoopvolle en optimistische staat vol socialistische idealen maar gaandeweg steeds meer gewend is geraakt aan de alomtegenwoordigheid van een gewelddadige politieke strijd is te lezen in de beelden van de aanvankelijk hoopvolle maar uiteindelijk gedesillusioneerde inwoners. Nostalgie is dan het weinige dat overblijft.
Ruby Sanders